TMK 794 ve 795. Madde- İntifa Hakkı

“Madde 794- İntifa hakkı, taşınırlar, taşınmazlar, haklar veya bir malvarlığı üzerinde
kurulabilir.
Aksine düzenleme olmadıkça bu hak, sahibine, konusu üzerinde tam yararlanma yetkisi
sağlar.
Madde 795- İntifa hakkı, taşınırlarda zilyetliğin devri, alacaklarda alacağın devri,
taşınmazlarda tapu kütüğüne tescil ile kurulur.
Taşınır ve taşınmazlarda intifa hakkının kazanılması ve tescilinde, aksine düzenleme
olmadıkça, mülkiyete ilişkin hükümler uygulanır.
Taşınmaz üzerindeki yasal intifa hakkı tapu kütüğüne tescil edilmemiş olsa bile, durumu
bilenlere karşı ileri sürülebilir. Tescil edilmiş ise, herkese karşı ileri sürülebilir.”

I. Giriş

Türk Medeni Kanunu’nda “irtifak hakları” başlığı altında düzenlenen intifa hakkı, kişiye başkasına ait bir eşya üzerinde geniş kapsamlı yararlanma yetkisi tanıyan sınırlı ayni haklardan biridir. TMK m. 794 ve 795’te intifa hakkının konusu ile bu hakkın kuruluş şekli ayrıntılı biçimde hüküm altına alınmıştır. İntifa hakkı, hem eşyanın kullanılmasını hem de ürünlerinden faydalanmayı kapsayan en geniş ayni yararlanma yetkisini ifade eder. Bu çalışmada, öncelikle intifa hakkının konusu (m. 794), ardından da bu hakkın kazanılması ve tescil rejimi (m. 795) ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

II. İntifa Hakkının Konusu (TMK m. 794)

1. Genel Olarak

Türk Medeni Kanunu’nun 794. maddesi, intifa hakkının hangi varlıklar üzerinde tesis edilebileceğini belirlemekte olup şu hükmü içermektedir:

“İntifa hakkı, taşınırlar, taşınmazlar, haklar veya bir malvarlığı üzerinde kurulabilir.
Aksine düzenleme olmadıkça bu hak, sahibine, konusu üzerinde tam yararlanma yetkisi sağlar.”

2. Hakkın Konusu Olan Unsurlar

Madde metninde belirtildiği üzere intifa hakkı;

• Taşınırlar (örneğin bir otomobil, değerli tablo),
• Taşınmazlar (örneğin arsa, bina, tarla),
• Haklar (örneğin bir alacak hakkı, fikri mülkiyet hakkı),
• Bir bütün olarak malvarlığı (örneğin bir şirketin işletmesi)

üzerinde kurulabilir. Bu yönüyle intifa hakkı, geniş bir uygulama alanına sahiptir.

3. Yararlanma Yetkisi

Kanun, aksine bir düzenleme yoksa intifa hakkı sahibine tam yararlanma yetkisi tanındığını belirtmiştir. Bu, hem kullanma hem de semerelerden (örneğin ürünlerden, kira gelirinden) faydalanma yetkisinin intifa hakkı sahibine ait olduğu anlamına gelir. Ancak bu yararlanma yetkisi sınırsız değildir. Hak sahibi, malın özüne zarar vermemek ve malı yok etmemekle yükümlüdür.

III. İntifa Hakkının Kuruluşu (TMK m. 795)

1. Kuruluş Şekilleri

İntifa hakkının kazanılması, konusu olan malvarlığı unsuruna göre değişiklik göstermektedir:

• Taşınırlarda: Zilyetliğin devri ile kurulur.
• Alacaklarda: Alacağın temlik edilmesi (devri) ile kurulur.
• Taşınmazlarda: Tapu kütüğüne tescil ile kurulur.

Bu noktada, tescil bir kurucu unsur olup, tapu kütüğüne tescil gerçekleşmeden intifa hakkı doğmaz.

2. Mülkiyet Hükümlerinin Kıyasen Uygulanması

Kanun, “taşınır ve taşınmazlarda intifa hakkının kazanılması ve tescilinde, aksine düzenleme olmadıkça, mülkiyete ilişkin hükümler uygulanır” hükmünü içermektedir. Bu hüküm, mülkiyetin kazanılmasına ilişkin kural ve prosedürlerin, uygun düştüğü ölçüde, intifa hakkının tesisinde de geçerli olduğunu ifade eder. Örneğin; hukuki işlemle kazanma, mahkeme kararıyla kazanma, cebri icra gibi yollar intifa hakkı için de geçerli olabilir.

3. Tescilin İleri Sürülmesi

Taşınmaz üzerindeki intifa hakkının tapuya tescil edilip edilmemesi, üçüncü kişilere karşı ileri sürülüp sürülemeyeceğini etkiler:

• Tescil edilmemişse: Yalnızca hakkı bilen kişilere karşı ileri sürülebilir.
• Tescil edilmişse: Herkese karşı ileri sürülebilir (mutlak etki doğurur).

Bu bağlamda, tescil kamuya açıklık sağlar ve hakkın aleniyetini temin eder. Tescilsiz intifa hakkı, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.

IV. İntifa Hakkının Uygulama Alanları

İntifa hakkı, özellikle aşağıdaki alanlarda sıklıkla kullanılmaktadır:

1. Aile hukuku: Miras bırakanın sağ kalan eşe intifa hakkı bırakması.
2. Sözleşmeler hukuku: Gayrimenkul üzerinde intifa hakkı tesis ederek kullanım hakkının devri.
3. Ticaret hukuku: İşletme bütünlüğü üzerinde intifa hakkı kurulması.
4. Vakıflar ve dernekler: Bağış yapan kişinin bağışladığı mal üzerinde intifa hakkını saklı tutması.

V. Değerlendirme ve Sonuç

İntifa hakkı, malik olmayan kişilere eşyadan en geniş şekilde faydalanma yetkisi veren önemli bir sınırlı ayni haktır. TMK m. 794 ile hakkın kapsamı ve konusu belirlenmiş; m. 795 ile ise kazanım yolları ve tescil kuralları düzenlenmiştir. Bu düzenleme, hakkın hem tesisini hem de üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesini sistematik bir çerçevede ele almıştır.

Ancak uygulamada, özellikle tescilin sağlanmadığı hallerde hakkın ileri sürülüp sürülemeyeceği hususunda uyuşmazlıklar doğabilmektedir. Bu nedenle hak sahiplerinin, tescil işlemini gerçekleştirmeleri hem hakkın güvenliği hem de ileride doğabilecek ihtilafların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Not: Bu makalede yer alan bilgiler genel hukuki bilgilendirme amacı taşımakta olup, somut olayın özelliklerine göre farklı sonuçlar doğabilir. Her somut durumda bir hukukçuya danışılması önerilir.