TMK 688. Madde- Paylı Mülkiyet

“Madde 688- Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir
şeyin tamamına belli paylarla maliktir.
Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır.
Paydaşlardan her biri kendi payı bakımından malik hak ve yükümlülüklerine sahip olur.
Pay devredilebilir, rehnedilebilir ve alacaklılar tarafından haczettirilebilir.”

GİRİŞ

Paylı mülkiyet, birden çok kişinin, maddi olarak bölünmemiş bir eşya üzerinde, belli oranlardaki payları oranında mülkiyet hakkına sahip olması anlamına gelir. Türk Medeni Kanunu’nun 688. maddesi ile başlayan “Paylı Mülkiyet” düzenlemeleri, 698. maddeye kadar devam etmektedir ve bu hükümler, bir eşya üzerinde birden çok kişi arasında mülkiyetin nasıl paylaştırıldığını, bu paylaşımın sonuçlarını ve paydaşlar arasındaki ilişkilerin esaslarını ortaya koymaktadır.

Bu makalede, TMK m. 688 hükmü esas alınarak paylı mülkiyetin tanımı, niteliği, hukuki sonuçları, paydaşların hak ve yükümlülükleri, ayrıca payın devri, rehnedilmesi ve haczi gibi işlemler ayrıntılı olarak incelenecektir.

I. PAYLI MÜLKİYETİN TANIMI VE UNSURLARI

1. Tanım

Türk Medeni Kanunu m. 688 uyarınca:

“Paylı mülkiyette birden çok kimse, maddî olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belli paylarla maliktir.”

Bu tanım, mülkiyetin birden fazla kişi arasında, her biri belirli oranlarda olmak üzere, maddi anlamda bölünmemiş bir nesne üzerinde kullanıldığını ortaya koyar.

2. Unsurları

• Tek bir eşya üzerinde mülkiyet hakkı: Konu olan şey, fiziksel olarak bir bütün oluşturmalıdır.
• Birden fazla malik: En az iki kişinin mülkiyet ilişkisine taraf olması gerekir.
• Paylılık: Her malik, belirli bir oranda hak sahibidir. Bu oranlar kural olarak eşittir, aksi ispat edilmediği sürece eşitlik kabul edilir (TMK m. 688/2).
• Zilyetliğin müşterekliği: Eşyanın fiziksel bölünmesi değil, maliklerin ortak sahipliği esastır.

II. PAYLARIN EŞİTLİĞİ VE BELİRLENMESİ

1. Eşitlik Karinesi

TMK m. 688/2 uyarınca:

“Başka türlü belirlenmedikçe, paylar eşit sayılır.”

Bu hüküm, kanuni bir karinedir. Taraflar arasında yapılan sözleşmelerle ya da mahkeme kararlarıyla aksi kararlaştırılabilir.

2. Payların Sınırlanması

Bir payın büyüklüğü ya da küçüklüğü, maliklerin hak ve yükümlülüklerini doğrudan etkiler. Örneğin; gelir paylaşımı, giderlere katılma oranları ve kullanım hakkı, bu pay oranlarına göre belirlenir.

III. PAYLI MÜLKİYETTE PAYDAŞLARIN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ

1. Maliklik Hakları

Her paydaş, kendi payı oranında maliktir ve bu malik sıfatından doğan haklara sahiptir:

• Kullanma hakkı: Eşyanın tamamını kullanabilir; ancak diğer paydaşların haklarını zedelemeden.
• Tasarruf hakkı: Kendi payını devredebilir, rehnedebilir ya da bu pay üzerine sınırlı aynî hak tesis edebilir.
• Gelirden yararlanma hakkı: Pay oranı kadar gelirden faydalanır.

2. Maliklik Yükümlülükleri

• Giderlere katılma: Paydaşlar, ortak malın korunması ve bakım giderlerine payları oranında katılmak zorundadır.
• Zararların paylaşımı: Malın uğrayabileceği zararlar da yine pay oranına göre paylaşılır.

IV. PAYIN HUKUKİ İŞLEMLERE KONU OLMASI

1. Payın Devri

Her paydaş, kendi payını üçüncü kişilere serbestçe devredebilir. Bu hak, malik sıfatının doğrudan sonucudur ve herhangi bir paydaşın iznine tabi değildir. Ancak, önalım (şufa) hakkı hükümleri uyarınca, diğer paydaşların öncelikli satın alma hakları söz konusu olabilir (TMK m. 732 vd.).

2. Payın Rehni

Paydaşlar, kendi paylarını teminat olarak rehin verebilirler. Bu işlem için, diğer paydaşların iznine gerek yoktur.

3. Payın Haczi

Alacaklılar, borçlu olan paydaşın payı üzerinde haciz işlemi yapabilirler. Haciz, yalnızca borçlu paydaşın payı üzerinde sonuç doğurur; ortak mülkiyetin tamamı üzerinde bir tasarruf yetkisi doğurmaz.

V. PAYLI MÜLKİYETİN ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNDEN AYRILMASI

Paylı mülkiyet ile elbirliği mülkiyeti sıkça karıştırılmaktadır. Ancak önemli farklar vardır:

Bu yönüyle, TMK m. 688’de düzenlenen sistem, bireysel tasarruflara daha fazla imkan veren, daha esnek bir ortaklık yapısı sunmaktadır.

VI. PAYLI MÜLKİYETTE ORTAK MALA MÜDAHALE VE KORUNMASI

Her paydaş, kendi payını korumakla birlikte, ortak malın korunmasında da hak sahibidir. Özellikle üçüncü kişilere karşı:

• Ecrimisil (haksız kullanım tazminatı) davası,
• Elatmanın önlenmesi davası (TMK m. 683) açılabilir.
• Ortaklığın giderilmesi davası da (TMK m. 698) paylı mülkiyette önemli bir başvuru yoludur.

SONUÇ

Türk Medeni Kanunu’nun 688. maddesi ile tanımlanan paylı mülkiyet kurumu, modern mülkiyet ilişkilerinin önemli bir görünümüdür. Malikler arasında hem bireysel haklara hem de ortaklık ilişkisine dayanan bir yapı kurulmuştur. Bu yapı, tarafların kendi payları üzerinde bağımsız tasarrufta bulunmalarına olanak tanırken, eşyanın bütünlüğü korunarak birlikte yararlanmayı da hedefler.

Paylı mülkiyette maliklerin sahip olduğu tasarruf serbestisi, bu mülkiyet türünü dinamik ve ekonomik ilişkiler açısından uygulanabilir kılar. Ancak bu serbesti, diğer paydaşların haklarını ihlal etmeyecek şekilde kullanılmalıdır. Uyuşmazlıkların çoğu, bu sınırların ihlal edilip edilmediği noktasında yoğunlaşmakta; bu nedenle, mülkiyet hakkının kullanılmasında özenli bir denge gerekmektedir.

Not: Miras hukuku, aile hukuku veya borçlar hukukundan doğan özel durumlar, paylı mülkiyet ilişkisini etkileyebilir. Bu tür durumlar için uzman bir hukukçudan destek alınması, ileride doğabilecek telafisi imkansız hak kayıplarının önüne geçecektir.