TMK 60. Madde- Dernek Kuruluş Aşamaları
Giriş
Türkiye’de dernek kurma hürriyeti, Anayasa’nın teminatı altında olan temel haklardan biridir. Ancak bu hürriyetin kullanımı, kamu düzeni, genel ahlak ve hukuk kuralları çerçevesinde belirli düzenlemelere tabi tutulmuştur. Türk Medeni Kanunu’nun 60. maddesi, derneklerin kuruluş bildirimlerinden tüzük incelenmesine kadar olan süreci ayrıntılı olarak ele almaktadır. Bu makalede, söz konusu madde ışığında derneklerin kuruluş prosedürleri, denetim mekanizmaları ve hukuki yükümlülükler tartışılacaktır.
Kuruluş Bildirimi ve Belgelerin Doğruluğunun İncelenmesi
Madde 60 uyarınca, bir derneğin kurulabilmesi için gerekli belgeler en büyük mülkî amire sunulur. Bu belgeler arasında dernek tüzük metni ve kurucu üyelerin kimlik bilgileri yer alır. Kanuna göre, bu belgeler en büyük mülkî amir tarafından 60 gün içinde dosya üzerinden incelenir. Bu inceleme, kuruluşun hukuka uygunluğunu ve eksiklik olup olmadığını tespit etmeye yöneliktir.
Kanuna aykırılıklar ya da eksiklikler tespit edilirse, bunların giderilmesi veya tamamlanması kuruculardan talep edilir. Kuruculara, söz konusu eksiklikleri düzeltmek için 30 günlük bir süre tanınır. Bu düzenleme, hukuki denetim mekanizmasının şeffaf şekilde işlemesini sağlamaya yöneliktir.
Eksikliklerin Giderilmemesi Durumunda Yapılacaklar
Belirtilen eksikliklerin kurucular tarafından 30 gün içinde giderilmemesi durumunda, en büyük mülkî amir harekete geçer. Bu kapsamda, derneğin feshi için yetkili asliye hukuk mahkemesine dava açılması için Cumhuriyet savcılığına bildirimde bulunulur. Savcı, mahkemeden derneğin faaliyetlerinin durdurulmasını da talep edebilir. Bu prosedür, hukuki çatışma ya da suistimallerin önünü geçmeyi amaçlar.
Kanuna Uygunluk ve Kütüke Kayıt
Kuruluş bildirimi, tüzük ve belgelerde herhangi bir kanuna aykırılık ya da eksiklik bulunmuyor ya da bulunan eksiklikler süre içerisinde gideriliyorsa, durum derhal kuruculara yazılı olarak bildirilir. Bu bildirimin ardından dernek, dernekler kütüğüne kaydedilir ve resmiyet kazanır. Bu aşama, derneğin hukuki varlığının başlangıcını ifade eder.
Sonuç
Türk Medeni Kanunu’nun 60. maddesi, derneklerin kuruluş aşamasında şeffaflık, hukuka uygunluk ve denetim prensiplerini ön planda tutmaktadır. Bu düzenleme, derneklerin kamu yararına uygun faaliyetlerde bulunmasını teminat altına alırken, kamu düzeni ve genel ahlak çerçevesinde faaliyet göstermelerini sağlamaktadır. Hukuki altyapının doğru işlediği bir sistemde, sivil toplum örgütlerinin etkin ve meşru bir şekilde faaliyet göstermesi mümkün hale gelir.