TMK 57. ve 58. Madde- Derneğin Kurulması
İlgili Kanun Maddesi; Madde 57- Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir.
Dernek kurucularının fiil ehliyetine sahip olması gerekir.
Madde 58- Her derneğin bir tüzüğü bulunur.
Dernek tüzüğünde derneğin adı, amacı, (…)4
gelir kaynakları, üyelik koşulları, organları
ve örgütü ile geçici yönetim kurulunun gösterilmesi zorunludur.
Dernek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz.
Dernek tüzüğünde düzenlenmemiş konularda kanun hükümleri uygulanır.
TMK Madde 57: Dernek Kurma Hakkı
TMK Madde 57, bireylerin dernek kurma hakkını anayasal bir güvence altına almaktadır. Bu maddeye göre:
- Özgürce Dernek Kurma Hakkı: Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurabilir. Bu düzenleme, bireylerin toplumsal ya da bireysel çıkarlarını savunabilmeleri için örgütlenme özgürlüğünü sağlamaktadır. Bu durum, demokratik bir toplumun temel özelliklerinden biridir ve bireylerin sosyal hayatın çeşitli alanlarında aktif rol alabilmelerine olanak tanır.
- Fiil Ehliyeti Şartı: Dernek kurabilmek için fiil ehliyetine sahip olmak gereklidir. Bu, dernek kurucularının reşit olmasını ve ayırt etme yetisine sahip bulunmasını ifade eder. Kanunun bu şartı koymasının temelinde, derneklerin yürüttüğü faaliyetlerin hukuki ve mali sorumluluklarının bilincinde olunması gerekliliği yatmaktadır.
İzin almaksızın dernek kurma hakkı, devletin bireylerin örgütlenme özgürlüğünü tanıdığını ve bu konuda minimalist bir yaklaşım benimsediğini göstermektedir. Ancak bu hakkın kötüye kullanılmasını engellemek amacıyla belirli hukuki düzenlemelere tabii tutulduğu unutulmamalıdır.
TMK Madde 58: Derneklerin Tüzükleri
TMK Madde 58, derneklerin tüzüklerine ilişkin temel esasları ortaya koymaktadır. Bu maddeye göre, her dernek bir tüzüke sahip olmalı ve bu tüzük belirli unsurları içermelidir.
Kanun Hükümlerinin Kapsamı: Tüzükte düzenlenmeyen konularda, Türk Medeni Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri uygulanır. Bu, hukuki açıdan herhangi bir belirsizliğin önünü geçer.
Tüzükte Bulunması Zorunlu Unsurlar:
Ad: Derneğin adı, kimliğinin ve amacının bir göstergesi olarak tüzükte yer alır.
Amaç: Derneğin faaliyet göstereceği alanı ve hedeflerini belirten bir tanım sunulması zorunludur. Bu, derneğin hukuki kimliğini ve faaliyet çerçevesini netleştirir.
Gelir Kaynakları: Derneklerin finansmanının hangi yollarla sağlanacağı belirtilmelidir. Bu, mali şeffaflığı ve hesap verebilirliği temin eder.
Üyelik Koşulları: Derneğe üye olma şartlarının belirlenmesi, derneğin çalışma yapısını düzenler.
Organlar ve Örgüt Yapısı: Derneğin yönetim organları ve bunların işleyişi tüzükte belirtilmelidir. Bu, hukuki ve idari işlerin sistematik bir şekilde yürütülmesini sağlar.
Geçici Yönetim Kurulu: Kuruluş aşamasında derneğin idari işleyişinden sorumlu olacak geçici yönetim kurulunun belirlenmesi gerekir.
Kanunun Emredici Hükümlerine Uyum: Tüzükte yer alan hükümler, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz. Bu, derneklerin hukuki yapılarının genel hukuk kurallarına uygun olmasını sağlar.
Genel Hukuki Değerlendirme
Fiil ehliyetine sahip olmayanların dernek kurucusu olamaması, bireysel özgürlüklerin sınırlandığı bir nokta olarak görünebilir. Ancak, bu düzenleme, kamu yararını ve dernek faaliyetlerinin hukuki güvenliğini koruma amacı taşır.
Örgütlenme Özgürlüğü ve Devletin Rolü:
TMK 57 ve 58, örgütlenme özgürlüğü ile devletin düzenleme yetkisi arasındaki dengeyi kurar. Devletin, bireylerin örgütlenme özgürlüğüne müdahale etmeden, yalnızca yasal çerçeve oluşturması demokratik bir toplumun gereğidir.
Hukuki Şeffaflık:
Tüzüklerde gelir kaynakları ve organların açıkça belirtilmesi gibi düzenlemeler, derneklerin şeffaf ve hesap verebilir olmasını sağlar. Bu, özellikle bağışlara dayalı çalışan dernekler için önemlidir.
Sorumluluk ve Denetim:
Derneklerin hukuki sorumluluğunu yerine getirmesi, sadece tüzüğün kanuna uygun hazırlanmasıyla değil, aynı zamanda faaliyetlerin de yasal çerçevede yürümesiyle mümkündür. Bu nedenle, yetkili makamlar, dernek faaliyetlerini denetleyebilir.
Fiil Ehliyeti ve Kamu Yararı Dengesi:
Fiil ehliyetine sahip olmayanların dernek kurucusu olamaması, bireysel özgürlüklerin sınırlandığı bir nokta olarak görünebilir. Ancak, bu düzenleme, kamu yararını ve dernek faaliyetlerinin hukuki güvenliğini koruma amacı taşır.
Sonuç
TMK 57 ve 58, bireylerin örgütlenme özgürlüğünü korurken, bu özgürlüğün kamu düzeni ve genel hukuk kurallarıyla uyumlu bir şekilde kullanılmasını sağlar. Bu maddeler, demokratik toplumların temel taşlarından biri olan dernek kurma hakkını hem güvence altına alır hem de hukuki sınırlarını çizer. Ancak, uygulamada bu düzenlemelerin etkili olabilmesi için hem bireylerin hem de yetkili mercilerin bu kurallara riayet etmesi kritik öneme sahiptir.