TMK 122. Madde- Nişanlılıkta Hediyelerin Geri Verilmesi

“Madde 122- Nişanlılık evlenme dışındaki bir sebeple sona ererse, nişanlıların birbirlerine
veya ana ve babanın ya da onlar gibi davrananların, diğer nişanlıya vermiş oldukları alışılmışın
dışındaki hediyeler, verenler tarafından geri istenebilir.
Hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır.”

Giriş

Türk Medeni Kanunu Madde 122, nişanlılık ilişkisinin evlenme dışındaki bir sebeple sona ermesi durumunda hediyelerin iadesiyle ilgili düzenlemeleri kapsamaktadır. Bu maddeye göre, nişanlılık sona erdiğinde taraflar, birbirlerine veya ailelerinin karşı tarafa verdiği alışılmışın dışındaki hediyeleri geri isteyebilir. Hediye aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır. Bu düzenleme, nişanlılık ilişkisinin sona ermesiyle ortaya çıkabilecek maddi uyuşmazlıkları çözmeyi ve taraflar arasında adil bir dengenin sağlanmasını amaçlamaktadır.

Nişanlılık ve Hediyelerin Hukuki Niteliği

Nişanlılık, hukuken bağlayıcı olmayan bir evlenme vaadi olarak kabul edilir. Bu süreçte tarafların birbirine hediye vermesi, toplumsal geleneklerin ve kişisel ilişkilerin doğal bir sonucudur. Ancak, nişanlılık sona erdiğinde, özellikle alışılmışın dışındaki değerli hediyelerin geri iadesi hukuki bir mesele haline gelir. Türk Medeni Kanunu Madde 122, bu tür hediyelerin geri alınması konusunda rehberlik eder. Alışılmışın dışındaki hediyeler, genellikle yüksek maddi değere sahip olan ve nişanlılık sürecinde evlilik hazırlığı ya da bağ güçlendirme amacıyla verilen hediyelerdir.

Hukuki açıdan bu hediyeler, şartlı bir verme işlemi olarak değerlendirilir. Bu durumda, hediye verme işlemi, tarafların evlenme iradesine dayanır ve nişanlılık ilişkisinin sona ermesiyle birlikte bu şart ortadan kalkar. Dolayısıyla, hediyeyi veren tarafın, alışılmışın dışındaki bu tür hediyeleri geri isteme hakkı doğar. Ancak, hediyelerin iadesi, sadece alışılmışın dışındaki eşyalar için geçerlidir; sıradan hediyeler bu kapsamın dışında tutulur.

Hediyelerin Geri İadesi

Madde 122 uyarınca, taraflar arasında alışılmışın dışındaki hediyelerin geri verilmesi temel kuraldır. Bu kapsamda:

1. Aynen İade: Hediye, verildiği şekilde ve fiziksel olarak geri alınabiliyorsa, aynen iade edilir. Örneğin, nişanlılık sırasında verilen bir mücevher veya pahalı bir saat bu kapsamda aynen geri verilebilir.
2. Mislen İade: Hediye, fiziksel olarak mevcut değilse veya hasar görmüşse, aynı özelliklere sahip bir başka eşya ile iade yapılabilir. Bu, hediyenin maddi değerinin korunmasını sağlar.
3. Sebepsiz Zenginleşme: Hediye, aynen veya mislen geri verilemiyorsa, sebepsiz zenginleşme hükümleri devreye girer. Bu durumda, hediyenin değeri maddi olarak tazmin edilmelidir. Sebepsiz zenginleşme, bir tarafın diğer tarafın zararına olacak şekilde haksız bir kazanç sağlaması durumunda uygulanır.

Ana ve Babaya Tanınan Haklar

Türk Medeni Kanunu Madde 122, yalnızca nişanlılara değil, aynı zamanda ana ve babaya veya onlar gibi davranan kimselere de hediye iadesi talep etme hakkı tanır. Bu düzenleme, nişanlılık sürecinde ailelerin yaptığı maddi katkıları koruma amacını taşır. Özellikle, düğün hazırlıkları sırasında aileler tarafından yapılan değerli hediyeler, nişanlılık sona erdiğinde geri talep edilebilir. Örneğin, düğün için alınan pahalı mobilyalar veya takılar, nişanın sona ermesi durumunda iade edilmesi gereken alışılmışın dışındaki hediyeler arasında yer alabilir.

Bu düzenleme, ailelerin ekonomik zararlarını önlemeyi ve taraflar arasında adil bir dengenin sağlanmasını hedefler. Ayrıca, nişanlılık ilişkisinde ailelerin yaptığı maddi fedakârlıkların karşılığının alınması, toplumsal barış ve adalet açısından önemli bir unsurdur.

Sebepsiz Zenginleşme Hükümleri

Hediyelerin aynen veya mislen iadesinin mümkün olmadığı durumlarda, sebepsiz zenginleşme hükümleri devreye girer. Sebepsiz zenginleşme, bir tarafın diğer tarafın zararına olacak şekilde haksız bir şekilde maddi kazanç sağlamasını ifade eder. Bu durumda, hediye veren taraf, hediyenin maddi değerini geri talep edebilir. Ancak, sebepsiz zenginleşme hükümlerinin uygulanabilmesi için, hediyenin iadesinin mümkün olmadığının kanıtlanması gerekir. Bu süreçte mahkemeler, tarafların ekonomik durumunu, verilen hediyenin niteliğini ve tarafların kusur durumunu dikkate alarak bir karar verir.

Sebepsiz zenginleşme, sadece maddi bir dengeyi sağlamakla kalmaz, aynı zamanda taraflar arasında haksız kazanç elde edilmesini engeller. Bu hüküm, nişanlılık ilişkisinin sona ermesi durumunda adaletin korunmasını sağlar.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Madde 122’nin uygulanmasında çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Öncelikle, hangi hediyelerin alışılmışın dışında kabul edileceği konusunda taraflar arasında anlaşmazlık yaşanabilir. Örneğin, maddi değeri yüksek olmayan, ancak duygusal değeri büyük olan bir eşyanın iadesi talep edildiğinde hukuki süreçler karmaşık hale gelebilir. Ayrıca, hediyenin aynen veya mislen iadesinin mümkün olmadığı durumlarda, maddi değerinin nasıl belirleneceği konusunda da sorunlar yaşanabilir.

Bir diğer sorun, ailelerin yaptığı harcamaların kapsamı ve bu harcamaların iade edilip edilmeyeceği konusundaki belirsizliktir. Özellikle, aileler tarafından yapılan harcamaların nişanlılık ilişkisinin bir parçası olarak değerlendirilmesi, bu tür taleplerin hukuki dayanağını karmaşıklaştırabilir. Bu durum, mahkemeler arasında farklı kararların verilmesine yol açabilir.

Çözüm Önerileri

Madde 122’nin daha etkin bir şekilde uygulanabilmesi için bazı düzenlemeler yapılabilir. Öncelikle, alışılmışın dışındaki hediyelerin tanımının daha net bir şekilde yapılması, taraflar arasındaki uyuşmazlıkların önlenmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca, hediyelerin iadesiyle ilgili süreçlerin hızlandırılması ve mahkemelerin karar verirken dikkate alacağı kriterlerin belirlenmesi, yargı sürecini kolaylaştırabilir.

Toplumda nişanlılık ilişkisinin hukuki sonuçları hakkında farkındalık yaratılması da önemlidir. Bu konuda yapılacak bilgilendirme çalışmaları, tarafların hak ve yükümlülüklerini daha iyi anlamalarını sağlayabilir. Ayrıca, alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin teşvik edilmesi, taraflar arasında daha hızlı ve dostane bir çözüm sağlanmasına olanak tanır.

Sonuç

Türk Medeni Kanunu Madde 122, nişanlılık ilişkisinin sona ermesi durumunda taraflar ve aileler arasında adil bir denge sağlanmasını hedefleyen önemli bir düzenlemedir. Hediyelerin geri iadesiyle ilgili hükümler, tarafların maddi zararlarının telafi edilmesini ve haksız kazançların önlenmesini amaçlar. Bununla birlikte, uygulamada karşılaşılan sorunların çözümü için hukuki düzenlemelerin geliştirilmesi ve toplumsal farkındalığın artırılması gereklidir. Bu şekilde, nişanlılık ilişkisinin sona ermesi durumunda ortaya çıkan uyuşmazlıklar daha etkili bir şekilde çözümlenebilir ve adalet duygusu güçlendirilebilir.