TMK 669. Madde- Mirasçılar Arasında Denkleştirme

“Madde 669- Yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri
sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle
birbirlerine karşı yükümlüdürler.
Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya
borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar,
aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.”

I. Giriş

Türk Medeni Kanunu’nun 669. maddesi, miras hukukunda önemli bir kurumu düzenlemektedir: denkleştirme yükümlülüğü. Bu maddeyle birlikte, mirasbırakanın sağlığında mirasçılarından birine yaptığı karşılıksız kazandırmaların nasıl ve hangi şartlarda dikkate alınacağı, diğer mirasçılarla aralarındaki eşitliğin nasıl sağlanacağı hususları belirlenmektedir. Mirasbırakanın sağlığında yaptığı bağış ve kazandırmalar, mirasın adil bir şekilde paylaşımı sırasında çoğu zaman uyuşmazlıkların temelini oluşturmakta, bu da denkleştirmenin önemini artırmaktadır.

II. Madde Metni ve Temel Kavramlar

TMK Madde 669:

“Yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mahsuben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler. Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş olmadıkça, denkleştirmeye tâbidir.”

1. Denkleştirme Nedir?

Denkleştirme (tenkis ile karıştırılmamalıdır), mirasbırakanın sağlığında yasal mirasçılardan birine yaptığı karşılıksız kazandırmaların, miras paylaşımında diğer mirasçılarla eşitliği sağlamak amacıyla miras payına mahsup edilmesi işlemidir. Bu kazandırmalar genellikle bağış niteliğindedir ve hukuki karşılığı yoktur.

2. Sağlararası Kazandırma

Bu kazandırma, mirasbırakanın yaşarken, bir yasal mirasçısına yaptığı bağış niteliğindeki mal veya hak devridir. Örneğin:

• Ev, arsa, dükkan gibi taşınmaz devri,
• Şirket sermayesi katkısı,
• Evlenme sırasında verilen çeyiz,
• Borcun silinmesi veya üstlenilmesi gibi işlemler.

Bu kazandırmalar mirasbırakan tarafından açıkça aksi belirtilmediği sürece denkleştirmeye tabidir.

3. Yasal Mirasçı

Madde yalnızca yasal mirasçılar bakımından geçerlidir. Atanmış mirasçılar ya da vasiyet alacaklıları açısından bu hüküm uygulanmaz. Dolayısıyla, yasal mirasçılar arasında adaletin ve hakkaniyetin korunması hedeflenmiştir.

III. Denkleştirme Yükümlülüğünün Şartları

Denkleştirme yükümlülüğü doğabilmesi için bazı koşulların varlığı gereklidir:

1. Kazandırma Sağlararası Olmalı

Kazandırmanın, mirasbırakanın ölmeden önce ve bir yasal mirasçısına yapılmış olması gerekir. Vasiyetnameyle yapılan kazandırmalar bu madde kapsamına girmez.

2. Karşılıksız Kazandırma Niteliğinde Olmalı

Kazandırma bir sözleşme karşılığı, örneğin satış, kira, hizmet gibi edimlere karşılık yapılmışsa, denkleştirme kapsamında değerlendirilmez. Ancak görünüşte satış olup, aslında bağış amacı taşıyan işlemler denkleştirme kapsamına girer.

3. Miras Payına Mahsup Edilmesi Amacı

Kazandırmanın amacı, mirasçının miras payına mahsuben yapılmış olmalıdır. Ancak bu, her zaman açıkça ifade edilmez. Bu nedenle, TMK 669, mirasbırakan aksini açıkça belirtmediği sürece bu tür kazandırmaların denkleştirmeye tabi olduğunu varsayar.

4. Aksine Açık Beyan Bulunmamalı

Mirasbırakanın, kazandırmanın miras payına mahsup edilmeyeceğini açıkça ifade etmiş olması halinde denkleştirme söz konusu olmaz. Bu açıklama yazılı olabileceği gibi, kesin ve açık bir irade beyanı şeklinde de olabilir.

IV. Uygulamada Denkleştirmeye Tabi Olan Kazandırma Türleri

1. Çeyiz

Özellikle kız çocuklarına evlenirken yapılan çeyiz yardımları, değerli ziynet eşyaları, ev eşyası, para vb. kazandırmalar denkleştirme kapsamında değerlendirilir.

2. Kuruluş Sermayesi

Çocuklardan birine iş kurarken yapılan finansal yardımlar veya sermaye desteği denkleştirmeye tabidir.

3. Malvarlığı Devri

Ev, arsa, araba gibi taşınır veya taşınmaz malların bağışlanması da denkleştirmeye girer.

4. Borçtan Kurtarma

Çocuğun borçlarını ödeyerek ya da onun borcunu üstlenerek yapılan kazandırmalar da denkleştirme kapsamına girer.

V. Denkleştirme Nasıl Yapılır?

1. Miras Ortaklığı Dönemi

Mirasçıların mirasçılık sıfatını kazandığı andan itibaren terekeye ilişkin tasarruflar elbirliği mülkiyeti esasına dayanır. Denkleştirme, paylaşım esnasında gündeme gelir.

2. Malın Geri Verilmesi Değil, Değerinin Hesaba Katılması

Mirasbırakanın sağlığında yapılan kazandırma, fiziksel olarak terekeye geri verilmez. Bunun yerine, kazandırmanın değeri, ilgili mirasçının miras payından düşülür.

3. Zamanaşımı

Denkleştirme, miras paylaşımı sırasında ileri sürülecek bir iddia olduğundan, bu hakkın zamanaşımı doğrudan paylaşım davası ile bağlantılıdır. TMK’da özel bir zamanaşımı öngörülmemiştir.

VI. Yargıtay Uygulaması

Yargıtay’ın birçok kararında, mirasbırakanın sağlığında çocuklarına yaptığı taşınmaz devirlerinin denkleştirme kapsamında değerlendirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Ancak bu konuda her somut olayın özellikleri dikkatle incelenmekte, mirasbırakanın açık iradesi (mahsuben yapılmadığı yönündeki beyan) varsa, bu beyanlar öncelikli sayılmaktadır.

Not: Bu makalede yalnızca doğrudan doğrulanabilir içtihatlara yer verilmektedir. Kullanılan kararlar varsa Resmî kaynaklardan alıntılanmalıdır. Bu metin içinde örnek Yargıtay kararı özellikle belirtilmemiştir; kullanıcı talebi halinde somut, kaynaklı kararlar eklenebilir.

VII. Uyuşmazlıkların Çözüm Yolu: Sulh Hukuk Mahkemesi

Denkleştirme ihtilafları, genellikle miras paylaşımı sırasında ortaya çıkar. Bu durumda görevli ve yetkili mahkeme, mirasbırakanın son yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesidir.

Mirasçılardan birinin, diğer mirasçıya sağlığında yapılan kazandırmanın denkleştirme kapsamına alınmadığını iddia etmesi hâlinde bu konuda hâkimin takdiri esastır. Tanık, belge, banka kayıtları gibi delillerle kazandırmanın mahiyetinin ortaya konulması gerekir.

VIII. Eleştiri ve Sonuç

TMK m. 669 ile getirilen denkleştirme düzenlemesi, mirasın adil paylaşımını sağlamayı amaçlasa da uygulamada bazı sorunlara yol açmaktadır:

• Mirasbırakanın bağışta bulunurken yazılı beyanda bulunmaması hâlinde, niyetin ispatı sorun yaratmaktadır.
• Görünüşte satış (muvazaa) yoluyla yapılan devirlerde, bağış mı satış mı olduğu tartışmalıdır.
• Mirasçılar arasında duygusal bağların zayıflamasına yol açabilir.

Ancak her şeye rağmen, bu madde Türk miras hukukunun temel taşlarından biridir. Mirasbırakanın çocuklarına veya diğer yasal mirasçılarına karşı adil davranmasını sağlamakta, mirasçılar arasında miras paylaşımı sırasında dengeyi korumaktadır.

Sonuç Cümlesi

Miras hukukuna ilişkin işlemler yüksek düzeyde teknik bilgi gerektirir. Yapılacak küçük bir hata bile büyük ve geri döndürülemez sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle, mirasın paylaşımı ve denkleştirme gibi konularda uzman bir hukukçudan profesyonel destek alınması önemle tavsiye olunur.