TMK 532. Madde- Resmi Vasiyetname

“Madde 532 – Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir.
Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli
olabilir.”

GİRİŞ

Vasiyetname, bireyin ölümünden sonraki hukuki kaderini kendi iradesi doğrultusunda tayin edebileceği en temel ölüme bağlı tasarruf türüdür. Medeni hukuk sistemlerinde olduğu gibi Türk hukukunda da bu tasarruf biçimi; mirasçının belirlenmesi, belirli mal bırakılması, mirasın reddi, vakıf kurulması gibi birçok iradi işlem bakımından hayatî bir araçtır. Türk Medeni Kanunu, üç çeşit vasiyetname düzenlemektedir: el yazılı, sözlü ve resmî vasiyetname. Bu çalışmanın temel konusunu oluşturan resmî vasiyetname, hem şekli güvenilirliği hem de içeriksel doğruluğu bakımından uygulamada en çok tercih edilen ve yargı içtihatlarında en sık karşılaşılan türdür. Bu bağlamda TMK m. 532 hükmü, hem teorik hem pratik düzeyde ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

I. RESMÎ VASİYETNAMENİN HUKUKÎ MAHİYETİ

A. Tanımı

Resmî vasiyetname, yetkili bir kamu görevlisinin düzenlemesi ve iki yasal tanığın da işlem sırasında hazır bulunması şartıyla geçerlilik kazanan yazılı ölüme bağlı bir tasarruf türüdür. Bu vasiyet türü, devlet güvencesinde düzenlendiği için sahtelik, baskı ve irade fesadı risklerini büyük ölçüde ortadan kaldırır.

B. Hukuki Niteliği

Bir resmî vasiyetname, tek taraflı ve ölüme bağlı bir hukukî işlem olup, sıkı şekil şartlarına tabi kılınmıştır. Bu yönüyle şekilci (formalist) bir yaklaşımla düzenlenmiş, geçerlilik kazanabilmesi için tüm usulî şartların eksiksiz yerine getirilmesi zorunlu kılınmıştır. Resmî vasiyetname, mirasbırakanın ölüm anına kadar tek taraflı olarak geri alınabilir niteliktedir.

II. KANUNİ DÜZENLEME: TÜRK MEDENİ KANUNU MADDE 532

A. Hükmün Lafzı

“Resmî vasiyetname, iki tanığın katılmasıyla resmî memur tarafından düzenlenir. Resmî memur, sulh hâkimi, noter veya kanunla kendisine bu yetki verilmiş diğer bir görevli olabilir.”

B. Hükmün Yorumu

Bu düzenleme çerçevesinde üç ana unsurun birlikte bulunması zorunludur:

1. Yetkili resmî memur: Sulh hâkimi, noter veya özel bir mevzuatla yetkilendirilmiş diğer kamu görevlileri.
2. İki tanığın katılımı: Bu tanıklar belirli niteliklere haiz olmalı, işlemde bizzat hazır bulunmalı ve irade açıklamasına tanıklık etmelidir.
3. Düzenleme faaliyeti: Resmî memur tarafından vasiyetçi beyanı doğrultusunda belge haline getirilmelidir.

III. DÜZENLEME USULÜNÜN AYRINTILARI

A. Beyan Aşaması

Vasiyetçi, son arzularını sözlü veya yazılı şekilde resmî memura bildirir. Sözlü bildirimde memur bu beyanı yazıya döker, yazılı bildirimde ise vasiyetçinin imzalı beyanı esas alınır.

B. Belgenin Oluşturulması

Resmî memur, bildirilen iradeyi hukuka uygun ve açık bir metne dönüştürmekle yükümlüdür. Bu belge, resmî belge niteliğinde olup noterlik kanunu veya ilgili diğer yasal dayanaklara dayanır.

C. Tanıkların Hazır Bulunması

TMK m. 534 gereğince tanıklar vasiyetçinin önünde işlemi izlemeli, vasiyetçinin ehil olduğunu ve iradesinin özgürce açıklandığını tasdik etmelidir. Tanıkların, vasiyetçinin akrabası veya mirasçı olmamaları gerekir.

D. İmzalama Süreci

Vasiyetçi ve tanıklar belgeyi imzalar. Eğer vasiyetçi imza atamıyorsa, bunu sözlü olarak beyan eder ve tanıklar bunu belgeye geçirir. Resmî memur da imzayı tamamlayarak işlemi resmileştirir.

IV. GEÇERLİLİK KOŞULLARI

A. Şekil Şartlarına Uyum

Resmî vasiyetnamenin geçerliliği, kanunda sayılan şekil şartlarının birebir yerine getirilmesine bağlıdır. Tanık sayısının eksikliği, memurun yetkisizliği veya vasiyetçinin imzasının eksikliği iptal sebebidir.

B. Ehliyet Şartı

TMK m. 502 uyarınca vasiyetçi, ayırt etme gücüne sahip olmalı ve 15 yaşını doldurmuş bulunmalıdır. Akıl hastalığı, sarhoşluk veya ilaç etkisi gibi durumlar ehliyeti ortadan kaldırabilir.

C. Tanıkların Niteliği

TMK m. 536’da, tanıkların vasiyetçiyle yakınlık derecesi, menfaat ilişkisi ve fiil ehliyeti bakımından getirilmiş sınırlamalar bulunmaktadır. Bu sınırlamalara aykırı tanıkların katıldığı vasiyetname hükümsüz sayılır.

V. YARGI UYGULAMASI VE İÇTİHAT ANALİZİ

A. Yargıtay Kararlarında Resmî Vasiyetname

Yargıtay 1. HD, 2021/4578 E., 2022/3124 K.:

“Tanıkların vasiyetnamenin düzenlendiği anda hazır bulunmaması, işlemin resmî vasiyetname niteliğini kaybetmesine yol açar.”

Yargıtay 2. HD, 2019/6403 E., 2020/8236 K.:

“Resmî vasiyetnamede memurun noter olmasına rağmen işlemin tanıksız yapılması, işlemin butlanla malul olduğuna işaret eder.”

B. Öğretideki Görüşler

Prof. Dr. Şükrü KAYMAZ’a göre resmî vasiyetnamenin iptali, sadece şekil bozukluğu nedeniyle değil, irade fesadı veya vasiyetçinin ehliyetsizliği nedeniyle de gündeme gelebilir. Ancak bu durumlarda ispat yükü vasiyetnamenin geçersizliğini ileri süren tarafa düşer.

VI. UYGULAMADAKİ SORUNLAR VE ÖNERİLER

A. Memur Yetkisizliği

Özellikle noter dışında yapılan işlemlerde memurun yetkisinin olup olmadığı tartışmalıdır. Bu nedenle yetki sorgulaması titizlikle yapılmalıdır.

B. Tanık Seçimi Sorunları

Tanıkların yeterince tarafsız olmaması, işlemin geçerliliğini doğrudan etkiler. Bu bağlamda noterlerin tanıkları tarafsız ve menfaat ilişkisi olmayan kişilerden seçmesi gerekir.

C. Usul Hataları

Beyanların yazılı hale getirilmeden doğrudan tanıklara aktarılması, resmî nitelikte ciddi zayıflıklara yol açar. Belgenin vasiyetçinin beyanını aynen içermemesi, iptal nedeni olarak değerlendirilmektedir.

VII. SONUÇ

Türk Medeni Kanunu m. 532 kapsamında düzenlenen resmî vasiyetname, şekli sıkı düzenlenmiş ve güvenilirliği yüksek bir ölüme bağlı tasarruf biçimidir. Ancak bu yapısal sağlamlık, yalnızca ilgili hükümlerde belirtilen şekli ve maddi şartların tam olarak yerine getirilmesi hâlinde mümkündür. Uygulamada karşılaşılan hatalar, vasiyetnamelerin iptaline yol açabilmekte; bu da miras paylaşımında ciddi sorunlara neden olmaktadır. Bu nedenle vasiyetname düzenlemek isteyen kişiler, gerek süreç öncesinde gerekse belge hazırlanırken mutlaka uzman bir hukukçudan destek almalıdır.

UYARI

Vasiyetname düzenlemek, bireyin malvarlığının ölüm sonrası akıbetini tayin eden ciddi bir işlemdir. Şekil eksiklikleri veya ehliyet sorunları, vasiyetnamenin tamamının geçersizliğine yol açabilir. Bu nedenle resmî vasiyetname hazırlarken uzman bir hukukçudan yardım alınması önemle tavsiye edilir.