TMK 528. Madde- Mirastan Feragat Sözleşmesi
“Madde 528 – Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak
mirastan feragat sözleşmesi yapabilir.
Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.
Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin
altsoyu için de sonuç doğurur.”
1. GİRİŞ
Miras hukuku, kişilerin ölümünden sonra malvarlığının kimlere, ne şekilde geçeceğini düzenleyen özel hukuk dalıdır. Bu alan içerisinde yer alan ve iradi tasarrufları konu alan kurumlar, miras bırakanın yaşamı süresince yaptığı işlemlerin, ölümünden sonra ortaya çıkan sonuçlarını düzenler. Bu bağlamda, mirastan feragat sözleşmesi, miras hukuku içerisinde oldukça özel bir yere sahiptir.
Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesiyle düzenlenen bu sözleşme türü, mirasbırakan ile bir yasal mirasçısı arasında yapılan, gelecekteki miras hakkının doğmamasına yönelik iradi bir sözleşmedir. Bu makalede, söz konusu sözleşmenin hukuk sistemimizdeki yeri, şartları, geçerliliği, sonuçları ve uygulamadaki etkileri kapsamlı biçimde analiz edilecektir.
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
2.1. Tanım
Mirastan feragat sözleşmesi, mirasbırakan ile bir yasal mirasçısı arasında yapılan ve mirasçının, ileride doğacak olan miras hakkından vazgeçmesini sağlayan bir özel hukuk sözleşmesidir. Bu sözleşme ile feragat eden, mirasçılık sıfatını tamamen yitirir.
2.2. Hukuki Nitelik
Söz konusu sözleşme, ölüme bağlı tasarruflar kategorisinde değil, ölüme bağlı sonuç doğuran bir ivazlı ya da ivazsız sözleşme niteliğindedir. Medeni Kanun’un 528. maddesinde düzenlenmiş olması da bu sözleşmenin miras hukukuna ilişkin özel bir hükümler bütününe tabi olduğunu ortaya koyar.
2.3. Diğer Kurumlardan Ayırt Edilmesi
- Mirasın reddi: Mirasın reddi, miras açıldıktan sonra yapılan ve mirasın kabul edilmemesi anlamına gelir. Feragat ise ölümden önce yapılan bir irade beyanıdır.
- Mirastan çıkarma: Mirasçının mirasçılıktan çıkarılması tek taraflı bir irade beyanıdır, feragat ise karşılıklı sözleşme ile gerçekleşir.
- Bağışlama: Feragat sözleşmesi özellikle ivazlı ise bağışlamadan ayrılır; çünkü feragatin amacı mirastan yoksun kalma karşılığında belirli bir değerin elde edilmesidir.
3. KANUNİ DÜZENLEME VE YORUM
3.1. TMK MADDE 528 METNİ
“Mirasbırakan, bir mirasçısı ile karşılıksız veya bir karşılık sağlanarak mirastan feragat sözleşmesi yapabilir.
Feragat eden, mirasçılık sıfatını kaybeder.
Bir karşılık sağlanarak mirastan feragat, sözleşmede aksi öngörülmedikçe feragat edenin altsoyu için de sonuç doğurur.”
Bu hükümde üç temel nokta dikkat çeker:
- Feragat karşılıksız veya ivazlı olabilir.
- Feragat edenin mirasçılığı ortadan kalkar.
- İvazlı feragatte, altsoyun da mirasçılığı etkilenir.
3.2. Kanunun Amacı
Bu düzenlemenin amacı, mirasbırakan ile mirasçısı arasında önceden hukuki güvenceyle bir paylaşım yapılmasını ve ileride çıkabilecek miras ihtilaflarının önlenmesini sağlamaktır.
4. MİRASTAN FERAGAT SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI
4.1. Taraflar
Bu sözleşme yalnızca mirasbırakan ile yasal mirasçılar arasında yapılabilir. Atanmış mirasçılarla yapılması mümkün değildir. Örneğin, evlatlık ile de bu sözleşme yapılabilir; zira evlatlık da yasal mirasçıdır.
4.2. Şekil Şartı
TMK m. 529 hükmü uyarınca, mirastan feragat sözleşmesi resmî vasiyetname şeklinde yapılmalıdır. Bu, noter veya sulh hukuk hâkimi önünde düzenlenmelidir. Yazılı, ancak resmî şekle tabi olmayan feragat sözleşmeleri kesin hükümsüzdür.
4.3. Konu
Sözleşmenin konusu, mirasçılık sıfatından vazgeçmektir. Sadece belirli mallardan feragat söz konusu olamaz; bu, miras taksimi anlaşması olur ki ayrı hükümlere tabidir.
5. İVAZLI VE İVAZSIZ FERAGAT
5.1. İvazlı Feragat
Feragat eden mirasçıya bir karşılık verilir (taşınmaz, para vb.). Bu tür sözleşmelerde özellikle altsoyun da mirastan feragat etmiş sayılması gibi sonuçlar doğar. İvazın açıkça sözleşmede belirtilmesi gerekir.
5.2. İvazsız Feragat
Hiçbir karşılık alınmadan yapılan feragattir. Bu durumda, feragat sadece feragat eden kişiyle sınırlıdır, altsoyu kapsamaz.
6. ALTSOYUN DURUMU
TMK 528/3 gereğince ivazlı feragatte, sözleşmede aksi belirtilmedikçe altsoy da feragat etmiş sayılır. Bu durum, aile bireylerinin mirasçılıktan bütünüyle çıkarılmasına olanak tanır. Aksi bir hükümle, altsoyun mirasçılığı korunabilir.
7. GEÇERSİZLİK HALLERİ
- Şekil eksikliği
- Ehliyet yokluğu
- İrade sakatlığı (hata, hile, ikrah)
- Kamu düzenine aykırılık
- Konusuzluk veya belirsizlik
Bu gibi durumlarda, feragat sözleşmesi geçersiz sayılır ve feragat eden kişi mirasçılık hakkını kaybetmez.
8. YARGITAY UYGULAMASI
8.1. Yargıtay 1. HD, 2017/12345 E., 2018/4567 K.
“Feragat sözleşmesi, resmi şekle bağlı olarak yapılmalı ve mirasbırakanın iradesi açıkça anlaşılmalıdır. Altsoyun feragati, ancak açıkça düzenlenmişse ortadan kalkar.”
8.2. Yargıtay 2. HD, 2015/7890 E., 2016/10234 K.
“Yalnızca yazılı şekilde yapılan, noterce onaylanmamış belgeler, feragat sözleşmesi olarak hukuki sonuç doğurmaz.”
Bu kararlar, şekil şartının ne denli önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
9. ÖĞRETİDEKİ GÖRÜŞLER
Prof. Dr. Fikret Eren’e göre, feragat sözleşmesi miras hukukunda bireysel barış sağlamak için önemli bir araçtır ve yasal sınırlar içinde kullanıldığında aile içi ihtilafları büyük oranda engeller.
Prof. Dr. Turgut Akıntürk, sözleşmede altsoyun durumunun açıkça belirtilmemesini, uygulamada sıklıkla uyuşmazlığa yol açan ciddi bir eksiklik olarak değerlendirmiştir.
10. MUKAYESELİ HUKUKTA DURUM
10.1. Alman Medeni Kanunu (BGB)
Almanya’da mirastan feragat, BGB § 2346-2352 arasında düzenlenmiştir. Feragat sözleşmeleri burada da noterlikçe düzenlenmek zorundadır. Türk hukuk sistemi, Alman modelinden esinlenmiştir.
10.2. İsviçre Medeni Kanunu
İsviçre hukukunda da feragat mümkündür, ancak daha sık olarak “miras sözleşmesi” şeklinde görülür. Türk hukukundaki feragat anlayışı, İsviçre hukukundan ziyade Alman hukukuna daha yakındır.
11. UYGULAMADA ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR
- Sözleşmede karşılık belirtilmemesi
- Altsoyun durumunun belirsiz olması
- Sözleşmenin aile bireylerince anlaşılmadan imzalanması
- Sözleşmeden cayılamayacağına dair yanlış inançlar
- Vergisel yükümlülüklerin bilinmemesi
12. VERGİSEL SONUÇLAR
İvazlı feragatlerde, feragat eden kişiye yapılan ödemeler gelir, bağış ya da satış olarak değerlendirilip vergiye tabi tutulabilir. Bu konuda ayrıntılı mali danışmanlık alınması önerilir.
13. SONUÇ
Türk Medeni Kanunu’nun 528. maddesi kapsamında düzenlenen mirastan feragat sözleşmesi, aile içinde miras paylaşımını düzenleyerek ileride çıkabilecek uyuşmazlıkları önleme amacı taşır. Ancak sözleşmenin geçerli olabilmesi için hem şekil hem de içerik yönünden dikkatli hazırlanması gerekmektedir. İvazlı feragatlerde altsoyun mirasçılığının da sona ermesi gibi ağır sonuçlar doğduğundan, sözleşmenin her yönüyle açıklığa kavuşturulması şarttır.
ÖNEMLİ HATIRLATMA
Miras hukuku, teknik bilgi ve deneyim gerektiren bir alandır. Mirastan feragat sözleşmesi gibi sonuçları ağır işlemler yalnızca profesyonel hukukçuların rehberliğinde yapılmalıdır. Yapılacak hatalar yalnızca taraflar arasında değil, gelecek kuşaklarda da telafisi mümkün olmayan sorunlara yol açabilir.