TMK 403. Madde- Vasi ve Kayyım

“Madde 403- Vasi, vesayet altındaki küçüğün veya kısıtlının kişiliği ve malvarlığı ile ilgili
bütün menfaatlerini korumak ve hukukî işlemlerde onu temsil etmekle yükümlüdür.
Kayyım, belirli işleri görmek veya malvarlığını yönetmek için atanır.
Bu Kanunun vasi hakkındaki hükümleri, aksi belirtilmiş olmadıkça kayyım hakkında da
uygulanır.”

GİRİŞ

Türk Medeni Kanunu (TMK), bireylerin hukuk düzeni içindeki haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen temel yasal metinlerden biridir. Hukuki ehliyeti sınırlandırılmış bireylerin haklarının korunması amacıyla vesayet kurumu oluşturulmuştur. Vesayet altına alınan bireylerin menfaatlerinin korunması için vasi veya kayyım atanır. TMK’nın 403. maddesi, vasi ve kayyımın yetki ve sorumluluklarını belirlemekte olup, bu iki kurum, korunmaya muhtaç bireylerin haklarının güvence altına alınması bakımından büyük önem taşımaktadır.

Bu makalede, vasi ve kayyım kavramlarının hukuki statüsü, yetki ve sorumlulukları, atanma süreçleri ve sınırları detaylı olarak ele alınacak, ayrıca uygulamadaki yerleri Yargıtay kararları ışığında incelenecektir.

VESAYET KAVRAMI VE HUKUKİ ÖNEMİ

Vesayet, medeni hukuk sistemlerinde, hukuki ehliyeti sınırlandırılmış bireylerin menfaatlerini korumaya yönelik olarak oluşturulmuş bir denetim mekanizmasıdır. Vesayet altına alınan bireyler, genellikle aşağıdaki durumlarda tespit edilir:

• Yaş küçüklüğü: 18 yaşını doldurmamış olan bireyler, anne ve babalarının yokluğu veya velayetlerini kullanamamaları durumunda vesayet altına alınabilir.
• Akıl hastalığı veya zayıflığı: Akli dengesi yerinde olmayan veya kendi işlerini yürütemeyecek durumda olan bireyler için vesayet kararı alınabilir.
• Hapis cezası veya kısıtlılık: Uzun süreli hapis cezasına mahkûm olan bireylerin menfaatlerini korumak adına mahkeme kararıyla vasi atanabilir.
• Savurganlık ve kötü yönetim: Kendi malvarlığını koruyamayan bireyler, mahkeme tarafından kısıtlanarak vesayet altına alınabilir.

Vesayet kurumu, bireylerin haklarını zedeleyen ya da onları mağdur edebilecek durumları engellemek adına hukuk düzeni tarafından oluşturulmuş bir sistemdir.

VASİ KAVRAMI VE HUKUKİ STATÜSÜ

Vasi, vesayet altındaki bireyin kişiliği ve malvarlığı ile ilgili bütün menfaatlerini korumak ve onu hukuki işlemlerde temsil etmekle yükümlü kişidir. Vasi, mahkeme kararıyla atanır ve yetkileri sınırlandırılmıştır. Vasi atanacak kişinin aşağıdaki şartları taşıması gerekmektedir:

• Reşit ve fiil ehliyetine sahip olmak
• Ahlaki ve hukuki bakımdan güvenilir bir kişi olmak
• Vesayet altındaki bireyin haklarını koruyacak nitelikte olmak
• Mahkeme tarafından uygun görülmek

Vasinin hukuki statüsü, mahkeme tarafından belirlenen yetki ve sorumluluklarla şekillenir. Vasinin atama süreci ve yetkileri yasal mevzuat çerçevesinde kesin kurallara bağlanmıştır.

VASİNİN GÖREV VE SORUMLULUKLARI

Vasi, vesayet altındaki bireyin günlük yaşantısından malvarlığı yönetimine kadar birçok konuda yetkilidir. Ancak belirli işlemler için mahkemeden izin almak zorundadır. Vasinin başlıca görevleri şunlardır:

1. Kişiliğin korunması: Vesayet altındaki bireyin eğitim, sağlık, barınma gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamak.
2. Malvarlığının yönetimi: Bireyin menfaatlerini koruyarak malvarlığını yönetmek ve gerekli durumlarda arttırmaya yönelik girişimlerde bulunmak.
3. Hukuki işlemlerde temsil: Vesayet altındaki kişinin hukuki işlemlerinde onun adına hareket etmek.
4. Raporlama yükümlülüğü: Mahkemeye düzenli olarak hesap vermek ve malvarlığı yönetimi hakkında bilgi sunmak.
5. Hak ve menfaatlerin korunması: Vesayet altındaki bireyin menfaatlerinin zarar görmemesi için tüm hukuki önlemleri almak.

Vasi, görevini kötüye kullandığı veya vesayet altındaki bireyin menfaatlerini ihlal ettiği takdirde mahkeme tarafından görevden alınabilir ve hukuki yaptırımlarla karşılaşabilir.

KAYYIM KAVRAMI VE HUKUKİ STATÜSÜ

Kayyım, belirli bir işin yapılması veya belirli bir malvarlığının yönetilmesi için atanır. Vasiye kıyasla daha sınırlı yetkilere sahip olan kayyım, mahkeme tarafından belirlenen çerçevede hareket eder. Kayyım atanma sebepleri şunlardır:

• Belirli bir malvarlığının korunması ve yönetimi
• Bir hukuki işlemin yürütülmesi için atanma
• Mirasçısı olmayan bir malın idaresi
• Bir şirketin yönetiminin devralınması

Kayyımın yetkileri, mahkeme kararına bağlı olarak değişkenlik gösterir ve atanma süreci belirli bir işlemin tamamlanmasıyla sona erebilir.

VASİ VE KAYYIMIN YETKİ SINIRLARI

Her iki temsilci de mahkeme tarafından belirlenen yetkiler çerçevesinde hareket eder. Ancak bazı durumlar özel izin gerektirir:

• Taşınmaz satışı: Mahkeme izni olmadan yapılamaz.
• Bağış yapma yetkisi: Vesayet altındaki kişinin zararına olacak bağışlar yasaktır.
• Borçlanma yetkisi: Mahkeme izni olmadan borçlanma veya ipotek işlemi gerçekleştirilemez.

Bu sınırlamalar, hukuki kötüye kullanımı önlemek ve vesayet altındaki bireylerin haklarını korumak amacıyla oluşturulmuştur.

YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA VASİ VE KAYYIM UYGULAMALARI

Yargıtay kararlarında vasi ve kayyımın yetkileri ve sorumlulukları çeşitli açılardan ele alınmıştır. Örneğin:

• Yargıtay Hukuk Genel Kurulu Kararı: Vasi tarafından yapılan taşınmaz satış işlemlerinin mahkeme izni olmadan geçersiz olduğuna hükmedilmiştir.
• Bir başka Yargıtay kararında, kayyımın malvarlığı yönetiminde hakkaniyet ve objektiflik ilkelerine uygun hareket etmesi gerektiği belirtilmiştir.

Bu kararlar, vasi ve kayyımlık süreçlerinin titizlikle yürütülmesi gerektiğini vurgulamaktadır.

SONUÇ

Türk Medeni Kanunu’nun 403. maddesi, vasi ve kayyımın hukuki statüsünü açıkça düzenlemektedir. Vasi, vesayet altındaki bireyin kişisel ve ekonomik menfaatlerini korurken; kayyım, belirli bir iş veya malvarlığının yönetimi için atanır.

Hukuki konuların karmaşıklığı ve yapılacak hataların geri dönülemez olabileceği göz önünde bulundurulduğunda, vasi veya kayyım atanması sürecinde uzman bir hukukçudan destek alınması büyük önem taşımaktadır.