TMK 32. Madde- Gaiplik Kararı

Türk Medeni Kanunu’nun 32. maddesi, kaybolan bir kişinin gaipliğinin tespiti ile ilgili önemli bir düzenleme getirir. Gaiplik, bir kişinin ölümünden kesin bir şekilde emin olunamayan, ancak ölümünün kuvvetle muhtemel olduğu durumlarda mahkeme tarafından verilen hukuki bir karardır. Madde, kaybolan kişilerin hukuki statülerini belirlemek, onların haklarıyla ilgili belirsizlikleri ortadan kaldırmak ve ilgili kişilerin mağduriyetlerini önlemek için önemli bir mekanizma sunmaktadır.

Madde metni şu şekildedir:

“Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir. Yetkili mahkeme, kişinin Türkiye’deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye’de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir.”

Bu düzenleme, kaybolan kişilerin hayatlarına ilişkin belirsizliklerin hukuken çözüme kavuşturulmasını amaçlar. Gaiplik kararı, kaybolan kişinin ölümüne kesin bir şekilde karar verilemediği durumlarda, hukukî ilişkilerin ve hakların düzenlenmesi için kritik bir öneme sahiptir. Ancak, bu kararın alınabilmesi için belirli şartların yerine gelmesi gerekir.

1. Gaiplik Kararının Amacı ve Hukuki Önemi

Gaiplik kararı, bir kişinin kaybolmuş olması durumunda, o kişinin ölümünün hukuken kabul edilmesini sağlayan bir düzenlemedir. Kişinin ölümüne dair kesin deliller bulunmasa da, kaybolan kişinin yaşamına dair “kuvvetli olasılık” varsa, mahkeme, bu kişinin gaipliğine karar verir. Gaiplik, yalnızca kaybolan kişinin değil, aynı zamanda geride bıraktığı ailesinin ve mirasçılarının hakları açısından da büyük önem taşır.

Gaiplik kararının amacı, kaybolan kişinin mirası, mal paylaşımı ve diğer hukuki ilişkileri gibi meselelerde belirsizliklerin giderilmesidir. Bu karar sayesinde, kaybolan kişinin hakları olan kişiler, hukuken ölü kabul edilen kişi için işlemlerini yapabilir ve geride kalanlar hak kaybı yaşamaz.

2. Gaiplik Kararının Şartları

Türk Medeni Kanunu’nun 32. maddesine göre, gaiplik kararının alınabilmesi için bazı şartların yerine gelmesi gerekmektedir. Bu şartlar, kaybolan kişinin durumunun, ölümünün kuvvetle muhtemel olduğunu gösteren belirli koşulların varlığına dayanır. Gaiplik için gerekli olan başlıca unsurlar şunlardır:

• Ölüm tehlikesi içinde kaybolma: Kişi, ölüm tehlikesi içerisinde kaybolmuşsa, örneğin bir doğal afet veya kaza sonucu kaybolmuşsa, bu durum onun ölümü hakkında kuvvetli bir olasılık oluşturur.
• Uzun süre haber alınamama: Kişinin kaybolduktan sonra uzun bir süre boyunca kendisinden haber alınamaması da, gaiplik kararının alınmasında etkili bir unsurdur. Ancak, bu sürenin ne kadar olduğu kanunda açıkça belirtilmemiştir. Yargı organları, somut durumu değerlendirerek karar verir.
• Kuvvetli olasılık: Gaiplik kararı verilebilmesi için, kaybolan kişinin ölümünün kuvvetle muhtemel olduğu bir durumun varlığı gereklidir. Burada, ölümün kesinliğinden ziyade, ölüm olasılığının yüksek olduğu bir durum söz konusu olmalıdır.

Bu unsurların bir arada varlığı halinde, kaybolan kişinin gaipliğine karar verilmesi mümkün hale gelir. Ancak, gaiplik kararının alınması, kaybolan kişinin ölümüne dair kesin bir tespit değildir; sadece, hukuki açıdan kaybolan kişinin öldüğünün kabul edilmesidir.

3. Gaiplik Kararının Verileceği Mahkeme

Türk Medeni Kanunu’nda gaiplik kararını verecek yetkili mahkeme de açıkça belirtilmiştir. Yetkili mahkeme, kaybolan kişinin Türkiye’deki son yerleşim yerinin bulunduğu mahkemedir. Eğer kaybolan kişi Türkiye’de hiç yerleşmemişse, o zaman nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer mahkemesi yetkilidir. Son olarak, bu kişi ne Türkiye’de yerleşmiş ne de nüfus sicilinde bir kaydı bulunuyorsa, kişinin annesinin veya babasının kayıtlı olduğu yer mahkemesi yetkilidir.

Bu mahkemeye başvuru, kaybolan kişinin gaipliğine karar verilmesi amacıyla yapılır. Mahkeme, durumu inceleyerek kaybolan kişinin yaşamına dair kesin olmayan ancak kuvvetle olası delillerin varlığını değerlendirir ve kararını verir.

4. Gaiplik Kararının Hukuki Sonuçları

Gaiplik kararı, kaybolan kişinin hukuki statüsünü değiştiren ve çeşitli hukuki sonuçlara yol açan bir karar olup, geride kalan kişiler için önemli bir etki yaratır. Gaiplik kararının sonuçları şu şekilde özetlenebilir:

• Mirasın açılması: Gaiplik kararı alındığında, kaybolan kişi hukuken ölü kabul edilir ve bu durumda mirasçılar, kaybolan kişinin mal varlıklarına sahip olabilirler. Miras paylaşımı yapılabilir ve kaybolan kişinin malvarlıklarıyla ilgili işlemler başlatılabilir.
• Eşin yeniden evlenmesi: Kaybolan kişinin eşi, gaiplik kararıyla birlikte, yasal olarak dul sayılacak ve yeniden evlenme hakkına sahip olacaktır. Gaiplik kararı, kişilerin medeni haklarının yeniden düzenlenmesini sağlar.
• Hukuki işlemler: Kaybolan kişi adına yapılacak hukuki işlemler, gaiplik kararı sonrasında hukuken geçerli hale gelir. Örneğin, bir şirketin ortaklık durumu, borçların ödenmesi gibi konularda işlemler yapılabilir.

5. Gaiplik Kararının Uygulamada Karşılaşılan Zorluklar

Gaiplik kararı uygulamasında karşılaşılan bazı zorluklar bulunmaktadır. Özellikle kaybolan kişinin yaşamına dair kesin delillerin olmaması, mahkemelerin bu kararı verirken çeşitli güçlüklerle karşılaşmasına neden olabilir. Gaiplik kararı verilmeden önce, kaybolan kişinin gerçekten ölü olduğuna dair kuvvetli delillerin varlığı, mahkemeyi ikna edici bir argüman sunmalıdır. Bunun dışında, kaybolan kişinin yakınları için uzun süren belirsizlikler, duygusal ve psikolojik zorluklar da yaratabilir.

6. Sonuç

Türk Medeni Kanunu’nun 32. maddesi, kaybolan kişiler için önemli bir hukuki düzenleme sunar. Gaiplik kararı, kaybolan kişinin ölümünü kesin olarak ortaya koymasa da, hukuki ilişkilerin ve hakların düzenlenmesi için kritik bir adım oluşturur. Bu karar, kaybolan kişinin geride bıraktığı kişiler için hak kaybı yaşanmadan, hukuki belirsizliklerin ortadan kaldırılmasını sağlar. Ancak, gaiplik kararı verilmesi sürecinde, kaybolan kişinin durumunun ayrıntılı bir şekilde incelenmesi ve kuvvetli delillerin ortaya konması gerekmektedir. Bu bağlamda, gaiplik kararları hukuki sürecin adil ve doğru bir şekilde işlemesi için büyük önem taşır.