TMK 308. Madde- Evlat Edinmede Küçüğün Rızası ve Yaşı
“Madde 308- Evlât edinilenin, evlât edinenden en az onsekiz yaş küçük olması şarttır.
Ayırt etme gücüne sahip olan küçük, rızası olmadıkça evlât edinilemez.
Vesayet altındaki küçük, ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet
dairelerinin izniyle evlât edinilebilir.”
Giriş
Evlât edinme, toplumsal yapının önemli bir parçası olup, aile birliğini güçlendiren ve bireylerin sosyal hayata uyumunu kolaylaştıran bir kurumdur. Hukuki açıdan incelendiğinde, evlât edinme süreci, çocukların korunmasını ve onlara sağlıklı bir aile ortamı sunulmasını amaçlayan yasal düzenlemeler çerçevesinde gerçekleşmektedir.
Türk Medeni Kanunu’nun 308. maddesi, evlât edinme sürecinde en önemli unsurlardan biri olan yaş farkı şartını düzenlemektedir. Ayrıca, küçüğün rızasının aranması ve vesayet makamlarının izninin gerektiği durumları da kapsamaktadır. Bu makalede, evlât edinme sürecinde yaş şartının hukuki temelleri, gerekçeleri ve uygulama alanları ayrıntılı şekilde ele alınacaktır.
1. Evlât Edinmenin Hukuki Dayanakları
Evlât edinme süreci, sadece Türkiye’de değil, uluslararası hukukta da geniş bir şekilde ele alınmış ve düzenlenmiştir. Bu süreçle ilgili temel hukuki dayanaklar şunlardır:
1.1. Türk Medeni Kanunu
Evlât edinme süreci, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 305 ila 320. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kanun, evlât edinmenin şekil şartlarını, tarafların hak ve yükümlülüklerini ve sürecin hukuki sonuçlarını detaylandırmaktadır. Evlât edinme ile ilgili kurallar, çocuğun korunmasını ve ona en uygun aile ortamının sağlanmasını amaçlamaktadır.
1.2. Uluslararası Sözleşmeler ve Mevzuat
- Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (CRC – 1989): Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen bu sözleşme, çocuğun üstün yararını gözeterek evlât edinme sürecini düzenlemektedir. Çocukların aile ortamında büyümesini ve gelişmesini sağlamak amacıyla düzenlenmiştir.
- Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Avrupa Sosyal Şartı: Aile hayatının korunmasını ve çocuk haklarının güvence altına alınmasını amaçlayan bu sözleşmeler, evlât edinmenin yalnızca çocuğun yararına olacak şekilde düzenlenmesini vurgulamaktadır.
- Lahey Sözleşmesi (1993): Uluslararası evlât edinme süreçlerini düzenleyen bu sözleşme, çocukların yasa dışı evlât edinme uygulamalarına karşı korunmasını hedeflemektedir.
1.3. İçtihatlar ve Yargıtay Kararları
Evlât edinme ile ilgili olarak Yargıtay tarafından verilen kararlar, sürecin nasıl uygulanması gerektiğine dair önemli emsaller oluşturmaktadır. Yargıtay, evlât edinmede yaş farkı şartına sıkı sıkıya bağlı kalınması gerektiğini çeşitli kararlarında vurgulamıştır.
2. Yaş Farkı Şartının Hukuki Gerekçesi
2.1. Yaş Farkı Şartının Amacı
Evlât edinme sürecinde evlât edinen ile evlât edinilen arasında en az 18 yaş fark bulunması gerekmektedir. Bu şartın temel gerekçeleri şunlardır:
- Ebeveyn-Otorite İlişkisi: Evlât edinenin, çocuğa karşı ebeveyn rolünü üstlenebilmesi için yeterli yaş farkının olması gerekmektedir.
- Toplumsal Kabul: Aile yapısının korunması adına, evlât edinen ile evlât edinilen arasındaki yaş farkının doğal ebeveyn-çocuk ilişkisini yansıtması önemlidir.
- Çocuk Haklarının Korunması: Evlât edinme işleminin suiistimal edilmemesi için yaş farkı şartı büyük bir önem taşımaktadır.
2.2. Yaş Farkı Şartının Uygulanışı
Bu yaş farkı şartı, mahkemeler tarafından katı bir şekilde uygulanmaktadır. Yargıtay’ın çeşitli kararlarında, yaş farkı 17 yıl olan başvuruların reddedildiği görülmüştür. Hâkimler, bu şartı yerine getirmeyen başvuruları kabul etmemektedir.
3. Küçüğün Rızası ve Vesayet İzni
3.1. Küçüğün Rızasının Hukuki Önemi
Madde 308’in ikinci fıkrasına göre, ayırt etme gücüne sahip olan küçüklerin rızası olmadan evlât edinme gerçekleştirilemez. Ayırt etme gücü, bireyin kendi haklarını ve hukuki durumunu anlayabilecek bilişsel yetiye sahip olması anlamına gelir.
3.2. Vesayet Makamlarının Rolü
Vesayet altındaki çocuklar için evlât edinme sürecinde, çocuğun ayırt etme gücüne sahip olup olmadığına bakılmaksızın vesayet makamlarının izni gerekmektedir. Bu izin, çocuğun korunması adına büyük bir önem taşımaktadır.
4. Emsal Yargıtay Kararları ve Örnekler
4.1. Yaş Farkı Şartının Mutlak Şart Olması
Yargıtay, 2020 yılında verdiği bir kararında, yaş farkı şartının evlât edinme sürecinde kesin bir şart olduğunu ve hâkimlerin bu konuda takdir yetkisi bulunmadığını belirtmiştir. Karara göre, yaş farkı şartı sağlanmadığında evlât edinme talebi kesin olarak reddedilmelidir.
4.2. Çocuğun Üstün Yararı İlkesi
Başka bir Yargıtay kararında, evlât edinme sürecinin sadece çocuğun üstün yararını gözetmesi gerektiği ve çocuğun menfaatlerine uygun olmayan işlemlerin iptal edilmesi gerektiği vurgulanmıştır.
5. Evlât Edinme Sürecinde Karşılaşılan Hukuki Sorunlar ve Öneriler
Evlât edinme sürecinde bazı hukuki sorunlarla karşılaşılmaktadır:
- Yaş hesaplamasıyla ilgili hukuki ihtilaflar: Evlât edinme sürecinde yaş farkının hangi tarihe göre hesaplanacağı konusunda bazı hukuki uyuşmazlıklar yaşanabilmektedir.
- Vesayet makamlarının izninin gerekliliği: Vesayet altındaki çocuklar için mahkemeler tarafından verilen izinlerin yetersiz görüldüğü durumlar söz konusu olabilmektedir.
- Çocuğun rızasının yeterince alınmaması: Mahkemeler, çocuğun gerçekten bilinçli bir şekilde evlât edinmeye rıza gösterip göstermediğini detaylı olarak incelemelidir.
Sonuç ve Değerlendirme
Türk Medeni Kanunu’nun 308. maddesi, evlât edinme sürecinde yaş farkı şartı, küçüğün rızası ve vesayet makamlarının izni gibi hususları düzenleyerek sürecin sağlıklı ve adil bir şekilde yürütülmesini sağlamaktadır.
Evlât edinme sürecine ilişkin herhangi bir hukuki işlem yapmadan önce, uzman bir hukukçudan destek almak büyük önem taşımaktadır. Zira, hukuki prosedürlerin eksiksiz ve hatasız bir şekilde yerine getirilmemesi, telafisi güç sonuçlar doğurabilir.