TMK 290. Madde- Karinelerin Çakışması

“Madde 290- Çocuk evliliğin sona ermesinden başlayarak üçyüz gün içinde doğmuş ve
ana da bu arada yeniden evlenmiş olursa, ikinci evlilikteki koca baba sayılır.
Bu karine çürütülürse ilk evlilikteki koca baba sayılır.”

GİRİŞ

Soybağı, bir çocuğun hukuken hangi anne ve babaya bağlı olduğunu belirleyen temel bir kavramdır. Soybağının kurulması ve ispatı, aile hukuku açısından önemli olduğu kadar miras, velayet ve nafaka gibi hukuki konular açısından da büyük öneme sahiptir. Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 290, evliliğin sona ermesinden sonra doğan çocuğun babalığına ilişkin belirli bir karine ortaya koymaktadır. Bu makalede, TMK Madde 290 çerçevesinde soybağı karinesi, bu karinenin çürütülmesi, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve Yargıtay kararları ışığında detaylı bir inceleme yapılacaktır.

1. SOYBAĞI KAVRAMI VE HUKUKİ DAYANAKLARI

Soybağı, çocuğun hukuki olarak anne ve babasına bağlılığını ifade eden bir kavramdır. Soybağının belirlenmesi, sadece kişisel statü açısından değil, aynı zamanda hukuki sorumluluklar bakımından da büyük önem taşımaktadır. Örneğin, soybağı belirlenen baba, çocuğa karşı bakım, eğitim ve nafaka yükümlülükleriyle sorumlu hale gelmektedir. Ayrıca, çocuğun miras hakkı da doğrudan soybağı ilişkisine dayanmaktadır.

1.1 Soybağının Kurulması

Türk hukukunda soybağı, evlilik içinde ve evlilik dışında doğan çocuklar açısından farklı hükümler içermektedir. Evli anne ve babadan doğan çocuklar için soybağı doğrudan kurulur. Ancak, evlilik dışında doğan çocuklar için babalık davası açılması gerekebilir. TMK, soybağının belirlenmesine yönelik açık hükümler içermektedir.

1.2 Soybağının Hukuki Etkileri

Soybağı, sadece bireylerin kimlik ve aile bağlarını belirlemez, aynı zamanda ekonomik ve hukuki hakları da etkiler. Soybağına bağlı olarak:

• Çocuğun mirasçılığı belirlenir.
• Velayet ve nafaka yükümlülükleri düzenlenir.
• Çocuğun sosyal güvenlik hakları ortaya çıkar.
• Hukuki sorumluluklar yüklenir.

2. TMK MADDE 290 VE GETİRDİĞİ HUKUKİ KARİNE

TMK Madde 290 uyarınca, evliliğin sona ermesinden başlayarak üç yüz gün içinde doğan çocuk, annenin yeniden evlenmesi halinde ikinci evlilikteki koca tarafından baba olarak kabul edilir. Bu karine, çocuğun soybağının korunmasını ve hukuki güvencesini sağlamayı amaçlamaktadır. Ancak bu karinenin çürütülmesi durumunda, ilk evlilikteki koca çocuğun babası olarak kabul edilir.

Bu düzenleme, soybağının belirlenmesinde kanun koyucu tarafından benimsenmiş bir basitleştirme aracıdır. Ancak biyolojik babalığın hukuki babalık ile örtüşmediği durumlarda birtakım uyuşmazlıklara neden olabilmektedir. Özellikle, ikinci eşin çocuğun biyolojik babası olmadığı bilimsel olarak kanıtlanırsa, soybağının yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

3. SOYBAĞI KARİNESİNİN ÇÜRÜTÜLMESİ VE BİYOLOJİK GERÇEKLER

Soybağı karinesi, aksi ispat edilene kadar hukuk düzeni tarafından kabul gören bir hukuki varsayımdır. Ancak ilgililer, bu karineyi çürütmek için dava açabilirler. TMK Madde 290 kapsamında ikinci evlilikteki kocanın baba sayılmasına karşılık, bu bağın gerçek biyolojik durumu yansıtmadığı ispat edilirse, soybağı karinesi çürütülebilir.

3.1 Bilimsel Kanıtlar ve DNA Testleri

Soybağı karinesinin çürütülmesi, çoğunlukla DNA testi gibi bilimsel yöntemlerle mümkündür. Günümüzde gelişen tıbbi teknolojiler sayesinde, çocuğun biyolojik babası kesin olarak belirlenebilmektedir. DNA testleri, yüzde 99,99 doğruluk payıyla babalığın tespitine olanak tanımaktadır.

3.2 Hukuki Süreçler

Babalığın tespiti davalarında mahkemeler, genetik incelemeler yaparak kesin sonuçlar elde edebilir. Bu tür davalarda, çocuğun en iyi menfaatinin korunması esas alınır. Bu nedenle, hukuki süreçlerde bilimsel delillerin dikkate alınması büyük önem taşımaktadır.

4. YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA TMK MADDE 290’IN UYGULANMASI

Yargıtay kararları incelendiğinde, TMK Madde 290 kapsamında getirilen soybağı karinesinin biyolojik gerçeklerle örtüşmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin kararlarında şu hususlar öne çıkmaktadır:

• Soybağı karinesine dayalı olarak ikinci eş baba sayılsa da, DNA testi ve diğer bilimsel delillerle gerçek babalığın tespit edilmesi mümkündür.
• İkinci evlilikteki koca, eğer biyolojik baba olmadığını ispat edebilirse, hukuki babalığın ortadan kalkması gerekmektedir.
• Soybağı davasında tarafların talebi üzerine genetik incelemeler yapılması zorunludur ve mahkemeler tarafından re’sen de DNA testi yaptırılabilir.

5. SOYBAĞI KARİNESİNİN UYGULAMADA ORTAYA ÇIKARDIĞI SORUNLAR

Soybağı karinesi, hukuki güvenlik sağlamasına rağmen bazı durumlarda mağduriyetlere yol açabilmektedir. Özellikle şu sorunlar ortaya çıkmaktadır:

1. Yanlış soybağı tespiti: Annenin yeniden evlenmesi durumunda çocuğun biyolojik babası farklı olsa da ikinci eş baba sayılmaktadır.
2. Soybağının değiştirilmesi süreci: Soybağının düzeltilmesi için uzun süren davalar açılmak zorunda kalınmaktadır.
3. Çocuğun psikolojik durumu: Babalıkla ilgili belirsizlikler çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyebilmektedir.
4. Miras hakkı sorunları: Yanlış soybağı tespiti, miras paylaşımında adaletsizliklere yol açabilmektedir.

6. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

TMK Madde 290, evliliğin sona ermesinden sonra doğan çocuğun soybağını düzenleyerek hukuki güvence sağlayan bir karine getirmektedir. Ancak günümüzde gelişen bilimsel yöntemler sayesinde soybağının gerçek durumu daha net tespit edilebilmektedir. Mahkemeler, soybağı davalarında bilimsel delilleri öncelikli olarak dikkate almakta ve biyolojik gerçekliğe dayalı kararlar vermektedir.

Soybağı davaları, çocuğun menfaati açısından büyük önem taşımaktadır. Bu tür davalarda uzman bir hukukçudan profesyonel destek alınması, olası mağduriyetlerin önüne geçmek açısından kritik bir gerekliliktir.