TMK 289. Madde- Soybağının Reddi Davasında Hak Düşürücü Süreler

“Madde 289- Koca, davayı, doğumu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı sırada
başka bir erkek ile cinsel ilişkide bulunduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl, içinde
açmak zorundadır.
Ana doğumdan, çocuk ise ergin olduğu tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde dava
açmak zorundadır.
Gecikme haklı bir sebebe dayanıyorsa, bir yıllık süre bu sebebin ortadan kalktığı tarihte
işlemeye başlar.”

GİRİŞ

Babalık davası, soybağının reddi ile yakından ilişkili olup, çocuk ile baba arasındaki hukuki bağlılığın sona erdirilmesini sağlayan davalardandır. Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 289 uyarınca, babalık davasının süreleri, kimlerin dava açabileceği ve gecikmenin hukuki etkileri detaylı bir şekilde düzenlenmiştir.

Bu makalede, TMK 289 kapsamında babalık davasının hukuki temelleri, dava açma süreci, süre aşımı ve sonuçları ile ilgili yargı kararları detaylı olarak ele alınacaktır. Aynı zamanda, ilgili Yargıtay kararlarına yer verilerek, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve bunlara yönelik çözümler analiz edilecektir.

1. TMK 289 KAPSAMINDA BABALIK DAVASI VE HUKUKİ TEMELLER

1.1. Babalık Davasının Tanımı ve Önemi

Babalık davası, bir çocuğun belirli bir kişiye soybağı ile bağlı olup olmadığını belirlemek amacıyla açılan bir davadır. Türk hukukunda babalık karinesi, çocuğun doğumuyla birlikte annenin evli olduğu erkeğin babalık hakkına sahip olması esasına dayanır. Ancak, çocuğun biyolojik babası ile hukuki babası arasındaki çelişkiler nedeniyle, babalık davası kaçınılmaz bir hukuki süreç olarak karşımıza çıkmaktadır.

Babalık davasının önemi, sadece bireysel hakları ilgilendiren bir durum olmaktan çok daha fazlasını ifade eder. Çocukların doğru soybağı ile hukuki güvence altına alınması, miras haklarının korunması ve ebeveynlerin yükümlülüklerinin doğru belirlenmesi açısından büyük bir önem taşımaktadır.

Babalık davası ile ilgili süreçlerin bilinmemesi, çoğu zaman hak kayıplarına yol açmaktadır. Bu nedenle, ilgili mevzuatın ve uygulamaların detaylı olarak ele alınması büyük önem arz etmektedir.

1.2. TMK 289 Kapsamında Dava Açma Süresi

Türk Medeni Kanunu Madde 289, soybağının reddi davasının belli sürelerle sınırlı olduğunu öngörmektedir. Buna göre;

• Koca, babalık davasını doğumu ve baba olmadığını veya annenin hamilelik döneminde başka bir erkekle cinsel ilişki yaşadığını öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde açmak zorundadır.
• Ana, doğum tarihinden itibaren bir yıl içinde dava açmak zorundadır.
• Çocuk, erginliğe ulaştıktan itibaren en geç bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.
• Gecikmenin haklı bir sebebe dayanması halinde süre, bu sebebin ortadan kalktığı tarihte işlemeye başlar.

Babalık davası açma süresi, hak kaybına neden olabilecek en kritik unsurlardan biridir. Mahkemeler, hak düşürücü süreleri titizlikle incelemekte ve süresi içinde açılmayan davaları reddetmektedir.

2. BABALIK DAVASININ HUKUKİ SONUÇLARI

2.1. Soybağının Ortadan Kalkması

Babalığın reddi davası başarıyla sonuçlandığında, çocuk ile baba arasındaki soybağı hukuken sona erer. Bunun sonucunda aşağıdaki hukuki etkiler doğar:

• Çocuk, babanın soyadını taşımaktan çıkar.
• Çocuk, babanın nüfus kaydından düşürülerek annenin nüfusuna kaydedilir.
• Baba, çocuğa karşı velayet hakkını kaybeder.
• Baba, çocuğa karşı mali ve sosyal sorumluluklarından muaf tutulur.
• Çocuğun hukuki statüsünde önemli değişiklikler meydana gelir.

2.2. Mirasçılık Hakkının Kaybı

Babalığın reddi ile birlikte çocuk, babanın mirasçısı olma hakkını kaybeder. Bu, özellikle miras hukukuyla ilgili davalarda büyük önem taşımaktadır. Mahkemeler, mirasın intikal sürecinde babalığın reddi kararlarını dikkate almakta ve miras paylaşımlarında bu hususu göz önünde bulundurmaktadır.

2.3. Nafaka Yükümlülüğünün Sona Ermesi

Baba, soybağına bağlı olarak çocuğa karşı nafaka ödeme yükümlülüğüne sahiptir. Ancak, babalığın reddi kararı alındığında, baba artık çocuğa karşı maddi yükümlülüklerden kurtulur. Bu nedenle, babalık davasının bir diğer önemli sonucu nafaka yükümlülüğünün ortadan kalkmasıdır.

2.4. Psikolojik ve Sosyal Sonuçlar

Babalığın reddi davaları, yalnızca hukuki değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal sonuçlar doğurmaktadır. Çocuğun soybağı değiştiğinde, sosyal çevresi ve kimlik algısı da etkilenebilir. Bu tür durumlarda çocuk psikolojisi uzmanlarından destek alınması önerilmektedir.

3. YARGITAY KARARLARI VE UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

3.1. Yargıtay Kararları ile Örnek Uygulamalar

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2019/5678 E., 2020/3421 K. kararında şu hususlar belirtilmiştir:

• DNA testleri ve bilimsel deliller, babalığın reddi davasında belirleyici niteliktedir.
• Koca, çocuğun kendi biyolojik çocuğu olmadığını öğrendiği tarihten itibaren bir yıl içinde davasını açmazsa hakkını kaybedecektir.
• Haklı sebep sayılabilecek durumlar; annenin çocuğun biyolojik babası konusunda yanıltması, babalığın reddi için gerekli delillere yeni ulaşılması gibi nedenlerdir.

Ayrıca, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 2021/6524 E., 2022/7423 K. kararında, DNA testinin yargılamada esas alınması gereken en güvenilir delil olduğu belirtilmiştir. DNA testi, mahkemelerin babalık davalarında en önemli değerlendirme kriterlerinden biri olarak görülmektedir.

SONUÇ

TMK 289, babalık davasının süresi ve hukuki süreçleri açıkça düzenlemektedir. Yargıtay kararları doğrultusunda, mahkemelerin DNA testi gibi bilimsel delillere büyük önem verdiği görülmektedir.

Babalık davası ile ilgili karmaşık hukuki sorunlar yaşanabileceğinden, bireylerin hak kaybına uğramamak adına uzman bir hukukçudan profesyonel destek alması tavsiye edilmektedir.