TMK 282. Madde- Hısımlık, Genel Olarak Soybağının Kurulması

“Madde 282- Çocuk ile ana arasında soybağı doğumla kurulur.
Çocuk ile baba arasında soybağı, ana ile evlilik, tanıma veya hâkim hükmüyle kurulur.
Soybağı ayrıca evlât edinme yoluyla da kurulur.”

GİRİŞ

Soybağı, bireyin ailesiyle olan hukuki bağını tanımlayan temel kurumlardan biridir. Soybağı, bireyin kimliğini, miras hakkını, velayet durumunu ve birçok hukuki ilişkiyi belirleyen temel bir unsurdur. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 282. maddesi, çocuk ile ana ve baba arasındaki soybağının nasıl kurulacağını düzenlemektedir. Bu maddeye göre çocuk ile ana arasındaki soybağı doğumla, baba ile arasındaki soybağı ise ana ile evlilik, tanıma veya mahkeme kararıyla kurulur. Soybağı ayrıca evlat edinme yoluyla da tesis edilebilir. Bu çalışmada, soybağının farklı yöntemlerle kurulması, hukuki sonuçları, uygulamada karşılaşılan sorunlar ve Yargıtay kararları çerçevesinde değerlendirilecektir.

Soybağına dair hukuki düzenlemeler, aile birliğinin korunmasını, çocuğun yüksek yararının gözetilmesini ve hukuki güvenliğin sağlanmasını amaçlamaktadır. Bu kapsamda, soybağının tespiti, soybağının reddi, babalık davaları ve evlat edinme süreçleri gibi konular detaylı bir biçimde ele alınacaktır.

1. ANA VE ÇOCUK ARASINDA SOYBAĞI

Medeni Kanun’un 282. maddesi gereğince, çocuk ile anne arasındaki soybağı doğumla kendiliğinden kurulur. Yani çocuğun annesi, onu doğuran kadındır. Bu husus, özellikle taşıyıcı annelik gibi uygulamaların hukuken tanınmadığı Türk hukukunda net bir şekilde belirlenmiştir.

Ancak, doğum kayıtlarının hatalı düzenlenmesi, biyolojik annenin belirlenmesinde yanlışlıklara neden olabilmektedir. Örneğin, doğum sırasında bebeklerin karışması, annenin doğum anında hayatını kaybetmesi veya çocuğun doğumdan sonra kaçırılması gibi durumlar mahkemeler önünde soybağına ilişkin ihtilaflara yol açmaktadır. Bu tür durumlarda mahkemeler, genetik testler (DNA analizi) ve hastane kayıtları gibi bilimsel delillere başvurarak gerçek annelik ilişkisini tespit etmektedir.

Özellikle, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin çeşitli kararlarında, biyolojik ve hukuki annelik ilişkisi konusunda net bir yaklaşım benimsenmiştir. DNA testi, bu davalarda kesin ve bağlayıcı bir delil olarak kabul edilmektedir. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 2019 tarihli bir kararında, doğum sonrası hastane kayıtlarında yapılan hata nedeniyle biyolojik anne olmayan bir kadının çocuğun annesi olarak kaydedildiği ve mahkeme sürecinde DNA testi ile bu hatanın düzeltilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

2. BABA VE ÇOCUK ARASINDA SOYBAĞI

Babanın çocuk ile soybağı, annenin aksine doğrudan doğumla kurulmaz. Türk hukukuna göre, babalık bağı aşağıdaki üç farklı yöntemle tesis edilir:

• Evlilik Yoluyla Soybağının Kurulması: Eğer çocuk, anne ile babanın evliliği sırasında veya evliliğin sona ermesinden itibaren 300 gün içinde doğmuşsa, baba ile soybağı kendiliğinden kurulmuş sayılır. Bu durumda, çocuğun doğumuyla birlikte hukuken babanın soyadını alması ve babanın hak ve sorumluluklarına sahip olması sağlanır.
• Tanıma Yoluyla Soybağının Kurulması: Eğer çocuk evlilik birliği dışında doğmuşsa, baba çocuğunu resmi makamlara yaptığı yazılı beyan ile tanıyabilir. Tanıma işlemi noter huzurunda, mahkemede, nüfus müdürlüğünde veya vasiyetname düzenlenirken yapılabilir. Tanıma beyanı, çocuğun babasıyla hukuki bağını kuran iradi bir işlemdir.
• Hâkim Kararı ile Soybağının Kurulması (Babalık Davası): Çocuk veya anne, babalık davası açarak soybağını mahkeme yoluyla tespit ettirebilir. Mahkemeler, DNA testi gibi bilimsel delilleri dikkate alarak soybağına ilişkin karar verirler. Yargıtay içtihatları, babalık davasında DNA testlerinin kesin delil niteliğinde olduğu yönündedir.

Özellikle, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin 2020 tarihli bir kararında, babalık davasında DNA testi sonuçlarının bağlayıcı olduğu belirtilmiş ve mahkemelerin bu tür bilimsel verileri göz ardı edemeyeceği vurgulanmıştır. Aynı karar, babalık iddiasının yalnızca tanık beyanları veya dolaylı delillerle değil, kesin bilimsel yöntemlerle kanıtlanması gerektiğini ortaya koymaktadır.

3. EVLAT EDİNME YOLUYLA SOYBAĞI

Evlat edinme, soybağının kurulmasının özel bir yöntemidir ve çocuğun hukuki statüsünü doğrudan etkileyen önemli bir işlemdir. Türk Medeni Kanunu’na göre, evlat edinme işleminin geçerli olabilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:

• Evlat edinenin en az 30 yaşında olması veya en az 5 yıldır evli olması
• Evlat edinilecek çocuğun rızasının alınması (yaşı uygun ise)
• Mahkemenin çocuğun menfaatlerini gözeterek karar vermesi

Evlat edinme süreçlerinde, çocuğun biyolojik ailesinin rızası da önem taşımaktadır. Ancak, çocuğun ailesi bulunamıyorsa veya çocuk devlet koruması altında ise, mahkemeler çocuğun menfaatine uygun olarak karar verebilir.

Yargıtay kararları, evlat edinme işlemlerinde çocuğun en yüksek yararının gözetilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Örneğin, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin bir kararında, evlat edinme başvurularında çocuğun sosyal ve ekonomik durumu gözetilerek karar verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Soybağı, bireyin aile ilişkilerini ve hukuki statüsünü belirleyen temel bir kavramdır. Annelik, biyolojik bağa dayalı olarak doğumla belirlenirken, babalık ise evlilik, tanıma veya mahkeme kararıyla kurulabilmektedir. Evlat edinme de soybağının kurulmasına yönelik hukuki bir yöntemdir. Türk hukukunda, soybağına ilişkin uyuşmazlıklar genellikle bilimsel deliller ışığında çözümlenmekte ve Yargıtay içtihatları bu süreçlerde yol gösterici olmaktadır.

Soybağına ilişkin hukuki süreçler, bireylerin kişisel haklarını ve aile ilişkilerini doğrudan etkilediğinden, yanlış veya eksik işlemler geri dönülmez sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, bu alanda uzman bir hukukçudan destek almak büyük önem taşımaktadır.