TMK 236. Madde- Mal Rejiminin Tasfiyesinde Artık Değere Katılma

“Madde 236- Her eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi
olurlar. Alacaklar takas edilir.
Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma hâlinde hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay
oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.”

1. GİRİŞ

Türk Medeni Kanunu (TMK) Madde 236, evlilik birliğinin sona ermesi durumunda mal rejiminin tasfiyesine ilişkin düzenlemeler getiren önemli bir hukuki düzenlemedir. Mal rejiminin sona ermesiyle birlikte, eşlerin edinilmiş mallara katılma rejimi çerçevesinde sahip oldukları haklar belirlenir ve artık değer paylaşımı yapılır. Bu madde uyarınca, eşler veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibidirler. Ayrıca, boşanma zina veya hayata kast gibi ağır kusurlardan kaynaklanıyorsa, kusurlu eşin artık değerdeki payının azaltılması veya tamamen kaldırılması mümkündür.

Bu çalışmada, TMK Madde 236’nın kapsamı, artık değer kavramı, paylaşım esasları, mal rejimi tasfiyesi süreci, zina ve hayata kast durumunda hak kaybı, Yargıtay kararları ve uygulama örnekleri ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. Ayrıca, hukuki süreçlerin işleyişi, tarafların hakları ve yükümlülükleri de detaylı biçimde incelenecektir. Makale boyunca, mal rejimi tasfiyesinin işleyişine dair pratik örnekler verilerek konu daha anlaşılır hale getirilecektir.

2. ARTIK DEĞERİN TANIMI VE HUKUKİ DAYANAĞI

2.1. Artık Değer Nedir?

Artık değer, eşlerin evlilik süresince edindikleri malvarlığı içindeki aktif ve pasif unsurların dikkate alınarak hesaplanmasıyla ortaya çıkan net mal değeridir. Artık değer, TMK Madde 231’de şu şekilde tanımlanmıştır:

“Her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden, bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktar, artık değeri oluşturur.”

Artık değerin hesaplanması şu adımlarla yapılır:

1. Edinilmiş malların toplamı belirlenir.
2. Bu mallara ait borçlar düşülerek net değer bulunur.
3. Bulunan net değerin yarısı diğer eşin hakkı olarak kabul edilir.
4. Paylaştırma esnasında eşlerin ekonomik durumu ve mağduriyetleri göz önünde bulundurulabilir.

2.2. Edinilmiş Mallar ve Kişisel Mallar Ayrımı

Edinilmiş mallar: TMK Madde 219’a göre edinilmiş mallar şunlardır:

• Çalışma karşılığı elde edilen gelirler,
• Sosyal güvenlik ve sosyal yardım ödemeleri,
• Çalışma gücünün kaybı nedeniyle yapılan tazminatlar,
• Kişisel malların gelirleri,
• Edinilmiş malların yerine geçen değerler.

Kişisel mallar: TMK Madde 220’de belirtilen kişisel mallar şunlardır:

• Eşlerden birinin yalnızca kişisel kullanımına ayrılmış eşyalar,
• Mal rejimi sözleşmesi ile kişisel mal olarak belirlenen mallar,
• Manevi tazminat alacakları,
• Kişisel malların yerine geçen değerler.

Kişisel mallar artık değer hesaplamasına dahil edilmez ancak bu mallardan elde edilen gelirler edinilmiş mal sayılır ve hesaplamaya dahil edilir. Bu durum eşler arasında adil bir paylaşımı sağlamak için belirlenmiş hukuki bir yaklaşımdır.

3. ARTIK DEĞERİN PAYLAŞIMI VE TAKAS MEKANİZMASI

3.1. Artık Değerin Paylaştırılma Esasları

Boşanma veya mal rejiminin sona ermesi durumunda artık değer paylaşımı şu esaslara göre yapılır:

• Artık değer hesaplanır ve yarısı diğer eşin hakkı olarak kabul edilir.
• Eşlerin katkıları dikkate alınarak pay oranı belirlenebilir.
• Paylaşımda hakkaniyet ilkesi göz önünde bulundurulur.
• Zina veya hayata kast gibi ağır kusurlar varsa kusurlu eşin hakkı azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir.
• Mahkeme, eşlerin ekonomik durumlarını, bakmakla yükümlü oldukları kişileri ve diğer özel durumları göz önünde bulundurur.

3.2. Takas ve Borçların Mahsup Edilmesi

Eşlerden biri diğerine olan alacağını kendi alacağı ile takas edebilir. Mahkeme bu takas işlemini değerlendirerek adil bir paylaşım yapar. Bunun yanında, eşlerin malvarlıklarının tespiti sürecinde mal kaçırma ve haksız zenginleşme gibi olumsuzlukların önlenmesi adına, mahkeme tarafından bilirkişi raporları ve banka hesap incelemeleri yapılabilmektedir.

4. ZİNA VE HAYATA KAST NEDENİYLE PAY HAKKININ AZALTILMASI VEYA KALDIRILMASI

4.1. Hukuki Temel ve Hakkaniyet İlkesi

TMK Madde 236/2’ye göre, zina veya hayata kast nedeniyle boşanma halinde kusurlu eşin artık değer payı azaltılabilir veya tamamen kaldırılabilir. Bu düzenleme hakkaniyet ilkesine dayanmaktadır. Ancak bu hususta mahkemelerin takdir yetkisi bulunmaktadır.

4.2. Yargıtay Kararları Işığında Değerlendirme

Yargıtay içtihatları şunları dikkate almaktadır:

• Kusurun derecesi,
• Eşin ekonomik durumu ve sosyal koşulları,
• Boşanma sürecindeki mağduriyetin önlenmesi.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararlarında, aşırı kusur bulunması halinde kusurlu eşin artık değer payının tamamen kaldırılmasının mümkün olduğu belirtilmektedir. Ancak, mahkemeler kusurun derecesine göre hakkaniyet ilkesine uygun şekilde payın belirli bir oranda azaltılmasına da karar verebilmektedir.

5. SONUÇ

TMK Madde 236, evlilik birliğinin sona ermesi durumunda mal rejiminin tasfiyesini düzenlemekte ve artık değer paylaşımına ilişkin esasları belirlemektedir. Eşlerin veya mirasçılarının artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olması, mal rejiminin adil bir şekilde sona erdirilmesini sağlamaktadır. Ancak zina veya hayata kast gibi ağır kusurlar söz konusu olduğunda kusurlu eşin payının azaltılması veya tamamen kaldırılması mümkündür. Hukuki süreçlerin karmaşıklığı ve olası hataların geri döndürülemez sonuçlara yol açabileceği göz önüne alındığında, mal rejimi tasfiyesi ve artık değer hesaplamalarında uzman bir hukukçudan destek alınması büyük önem arz etmektedir.

Bu bağlamda, eşlerin mal paylaşımı konusunda hak kaybına uğramamaları için hukuki danışmanlık hizmeti almaları ve gerektiğinde mahkemeye sunulacak delilleri titizlikle hazırlamaları gerekmektedir. Mal rejimi tasfiyesi, hukuki süreçleri doğru yönetmek adına dikkat edilmesi gereken önemli bir konu olup, uzman bir avukat rehberliğinde yürütülmesi tavsiye edilmektedir.