TMK 221. Madde- Sözleşmeye Göre Kişisel Mallar
“Madde 221- Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti
sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal
sayılacağını kabul edebilirler.
Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil
olmayacağını da kararlaştırabilirler.”
Giriş
Evlilik, yalnızca duygusal bir bağ olmayıp aynı zamanda hukuki ve ekonomik sonuçları olan bir birlikteliktir. Türk Medeni Kanunu (TMK), evlilik süresince ve sonrasında eşler arasındaki malvarlığı ilişkilerini düzenlemek adına çeşitli hükümler içermektedir. Bu bağlamda, eşlerin evlilik birliği içinde elde ettikleri malvarlığının nasıl yönetileceği ve paylaşılacağı önemli bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi, evlilik birliği içinde kazanılan malların eşler arasında paylaşımını esas alırken, eşler bu rejimi değiştirebilir veya belirli düzenlemeler yapabilirler. TMK Madde 221, bu konuda eşlere önemli bir sözleşme serbestisi tanımaktadır.
Bu makalede, TMK Madde 221’in kapsamı, mal rejimi sözleşmesi ile kişisel malların belirlenmesi, meslek icrası veya işletme faaliyetleri sonucunda doğan malvarlığı değerlerinin nasıl kişisel mal sayılabileceği, kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallardan ayrılması, Yargıtay kararları ışığında uygulama örnekleri ve hukuki riskler detaylı olarak ele alınacaktır.
1. Mal Rejimi Sözleşmesi Nedir?
Mal rejimi sözleşmesi, eşlerin evlilik birliği içinde sahip oldukları veya olacakları malların statüsünü belirlemek için yapabilecekleri hukuki bir anlaşmadır. Türk Medeni Kanunu’nun ilgili hükümleri çerçevesinde belirlenen mal rejimleri şunlardır:
- Edinilmiş mallara katılma rejimi (Yasal rejim)
- Mal ayrılığı rejimi
- Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi
- Mal ortaklığı rejimi
Eşler, evlenmeden önce veya evlendikten sonra noter huzurunda mal rejimi sözleşmesi yaparak bu rejimlerden birini seçebilirler. Ancak bir mal rejimi sözleşmesi yapılmadığı takdirde, eşler otomatik olarak “edinilmiş mallara katılma rejimine” tabi olurlar.
TMK Madde 221, eşlerin mal rejimi sözleşmesi yaparak bazı malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılmasını ve kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil edilmemesini sağlayabileceklerini düzenlemektedir.
2. TMK Madde 221 Kapsamında Kişisel Malların Tanımlanması
TMK’ya göre, bir malın “kişisel mal” veya “edinilmiş mal” olarak kabul edilmesi, mal rejimi açısından büyük önem taşımaktadır. Çünkü edinilmiş mallar eşler arasında paylaşılırken, kişisel mallar paylaşımın dışında tutulur.
TMK Madde 221, iki önemli konuya değinmektedir:
- Meslek icrası veya işletme faaliyeti nedeniyle doğan malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılması
- Kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil edilmemesi
2.1. Meslek İcrası veya İşletme Faaliyeti Nedeniyle Doğan Malvarlığı Değerleri
Normal şartlarda, eşlerden birinin çalışarak veya ticari faaliyet yürüterek elde ettiği gelirler edinilmiş mal olarak kabul edilmektedir. Ancak TMK Madde 221 kapsamında eşler, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sonucunda elde edilen malların kişisel mal olarak kabul edilmesini mal rejimi sözleşmesi ile düzenleyebilirler.
Örnekler:
- Doktor, avukat, mühendis gibi serbest meslek sahibi eşlerin mesleki gelirleri:
Örneğin, bir doktorun muayenehanesinde kazandığı para veya bir avukatın davalardan elde ettiği kazanç, TMK’ya göre edinilmiş mal sayılır. Ancak, eşler bir mal rejimi sözleşmesi yaparak bu gelirlerin kişisel mal sayılmasını sağlayabilirler. - Sanatçılar ve yaratıcı meslek sahipleri:
Örneğin, bir ressamın eserlerinden elde ettiği telif geliri veya bir yazarın kitaplarından sağladığı kazanç, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel mal olarak düzenlenebilir. - Şirket sahipleri ve ticaretle uğraşan kişiler:
Bir işletme sahibi olan eşin ticari faaliyetlerinden elde ettiği malvarlığı değerleri, sözleşme ile kişisel mal olarak belirlenebilir.
Bu düzenleme, eşlerden birinin mesleki kariyerini koruma altına almak için büyük önem taşımaktadır.
2.2. Kişisel Malların Gelirlerinin Edinilmiş Mallara Dahil Edilmemesi
TMK’nın genel sistemine göre, kişisel malların gelirleri edinilmiş mal sayılmaktadır. Ancak TMK Madde 221 kapsamında taraflar, kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil edilmemesini kararlaştırabilirler.
Örnekler:
- Miras veya bağış yoluyla edinilen malların gelirleri:
Örneğin, eşlerden biri miras yoluyla bir taşınmaz edinmişse, bu taşınmazın kira geliri normalde edinilmiş mal olarak kabul edilir. Ancak mal rejimi sözleşmesi ile bu kira gelirinin de kişisel mal sayılması sağlanabilir. - Hisse senetleri ve finansal yatırımlar:
Bir eşin kişisel malı sayılan hisse senetlerinden elde ettiği temettü geliri, normal şartlarda edinilmiş maldır. Ancak mal rejimi sözleşmesi ile bu gelir kişisel mal sayılabilir.
3. Yargıtay Kararları Işığında TMK Madde 221’in Yorumlanması
TMK Madde 221’in uygulanmasına ilişkin Yargıtay’ın verdiği çeşitli kararlar bulunmaktadır. Bu kararlar, madde kapsamında yapılan mal rejimi sözleşmelerinin nasıl değerlendirilmesi gerektiği konusunda yol gösterici olmaktadır.
3.1. Yargıtay 8. Hukuk Dairesi Kararı – Meslek Gelirlerinin Kişisel Mal Sayılması
Bir davada, eşlerden biri avukat olup kendi kazançlarının kişisel mal sayılmasını istemiştir. Ancak Yargıtay, bu tür düzenlemelerin mutlaka noter onaylı mal rejimi sözleşmesi ile yapılması gerektiğini ve aksi halde bu gelirlerin edinilmiş mal sayılacağını belirtmiştir.
3.2. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Kararı – Kişisel Mal Gelirlerinin Edinilmiş Mala Dahil Olmaması
Bir başka olayda, eşlerden biri miras yoluyla aldığı bir gayrimenkulün kira gelirinin paylaşılmasını reddetmiştir. Yargıtay, taraflar arasında mal rejimi sözleşmesi bulunduğunu ve bu sözleşmeye göre kira gelirlerinin kişisel mal sayılmasına karar verildiğini tespit ederek, talebi reddetmiştir.
Sonuç ve Hukuki Öneriler
TMK Madde 221, eşlerin mal rejimi sözleşmesi ile belirli malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılmasını ve kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mal olmaktan çıkarılmasını sağlamaktadır. Ancak bu tür düzenlemeler yaparken sözleşmenin açık, net ve hukuka uygun olması gerekmektedir.
Mal rejimi sözleşmesi yapmayı düşünen eşlerin, olası hukuki riskleri en aza indirmek ve hak kaybı yaşamamak adına bir hukuk uzmanına danışmaları büyük önem taşımaktadır.