TMK 142. Madde- Evlenme Töreninin Şekli

“Madde 142- Evlendirme memuru, evleneceklerden her birine birbiriyle evlenmek isteyip
istemediklerini sorar. Evlenme, tarafların olumlu sözlü cevaplarını verdikleri anda oluşur.
Memur, evlenmenin tarafların karşılıklı rızası ile kanuna uygun olarak yapılmış olduğunu açıklar.”

Evlilik, toplumların temel yapı taşlarından biri olarak kabul edilen ve bireyler arasındaki hukuki ve sosyal bağları düzenleyen önemli bir kurumdur. Türk Medeni Kanunu’nun 142. maddesi, bu bağın nasıl kurulacağını ve evlilik akdinin temel unsurlarını açıklayan hükümlerdendir. Bu madde, evlenme işlemlerinin şekil şartlarını ve tarafların rızasını esas alan önemli bir düzenlemeyi içermektedir.

Madde 142, evlendirme memurunun, evlenmek isteyen tarafların açık rızasını nasıl alacağını ve evliliğin hangi şartlarda hukuken geçerli kabul edileceğini düzenler. Bu bağlamda, evlendirme memurunun rolü, sadece bir prosedürü yerine getirmek değil, aynı zamanda tarafların iradesinin özgürce beyan edilip edilmediğini denetlemektir. Bu yazıda, Türk Medeni Kanunu Madde 142’nin detaylarını inceleyerek, bu düzenlemenin önemi, uygulamada karşılaşılan durumlar ve Türkiye’deki sosyal yapı ile ilişkilendirilmesi ele alınacaktır.

Evlendirme Memurunun Görev ve Sorumlulukları

Evlendirme memuru, evlenme işleminin yasal bir çerçevede gerçekleşmesini sağlamakla yükümlüdür. Kanun, memura açık bir şekilde tarafların birbirleriyle evlenmek isteyip istemediklerini sorma görevi vermiştir. Bu soru, tarafların sözlü olarak “evet” cevabı vermesiyle sonuçlanırsa, evlilik akdi o anda oluşur. Bu süreç, sadece bir formaliteden ibaret değildir; aksine tarafların rızasının açık ve özgür bir şekilde ortaya konmasını garanti eder.

Memurun burada dikkat etmesi gereken en önemli husus, tarafların iradelerinin herhangi bir baskı altında kalmadan beyan edilip edilmediğidir. Örneğin, evlenecek taraflardan birinin isteksiz bir tavır sergilemesi veya zorlanarak “evet” demesi durumunda, memur bu evliliği gerçekleştirmekten kaçınmalıdır. Ayrıca, memur, evliliğin diğer hukuki şartlarını da yerine getirilip getirilmediğini kontrol etmelidir. Bunlar arasında tarafların yaş durumu, evlenme ehliyeti, önceki evliliklerinin sona erip ermediği gibi hususlar yer alır.

Tarafların Rızası: Evliliğin Temel Unsuru

Madde 142, tarafların karşılıklı ve açık rızasının evlilik için temel bir unsur olduğunu vurgular. Bu, Medeni Kanun’un evlilik kurumuna bakış açısını da yansıtır. Zorla yapılan evliliklerin önüne geçilmesi ve bireylerin özgür iradeleriyle hayatlarını birleştirmeleri, hem bireylerin haklarının korunması hem de toplum düzeninin sağlanması açısından önemlidir.

Evlilik rızası, açık bir şekilde sözlü olarak beyan edilmelidir. Yazılı bir beyan veya ima yoluyla verilen bir cevap yeterli değildir. “Evet” cevabı, evlenme akdinin oluşması için gerekli ve yeterli şarttır. Bu noktada, tarafların rızasının “ayırt etme gücüne” sahip olup olmadığı da değerlendirilmelidir. Örneğin, akıl sağlığı yerinde olmayan bir kişinin evlilik rızası geçerli kabul edilmez.

Türkiye’deki Sosyal Durum ve Evlilik Kurumu

Türkiye’de evlilik, yalnızca bir hukuki işlem değil, aynı zamanda kültürel ve toplumsal bir olaydır. Evlilik törenleri, ailelerin bir araya gelerek toplumsal bağlarını güçlendirdiği önemli bir ritüel olarak görülmektedir. Ancak, bu toplumsal yapı içinde bazen bireylerin özgür iradelerini beyan etmeleri zorlaşabilmektedir. Aile baskısı, geleneksel değerler ve ekonomik sebepler, bireylerin evlilik kararını etkileyen önemli faktörlerdir.

Zorla evlilikler, Türkiye’nin bazı bölgelerinde halen bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum, özellikle kadınların haklarını ihlal eden ciddi bir toplumsal problem olarak değerlendirilir. Eğitim seviyesi arttıkça bu tür vakaların sayısında bir azalma gözlemlense de, sorunun tamamen ortadan kalkmadığı bir gerçektir. Bu bağlamda, Medeni Kanun’un 142. maddesi, bireylerin haklarını koruma konusunda kritik bir öneme sahiptir.

Öte yandan, ekonomik nedenler de evlilik kararlarını etkileyen önemli bir unsurdur. Türkiye’de ekonomik koşulların zorluğu, evlilik yaşının ilerlemesine ve bireylerin daha temkinli kararlar almasına yol açmaktadır. Bu durum, toplumsal yapıda bir değişime işaret ederken, evliliklerin yalnızca duygusal değil, aynı zamanda maddi bir dayanışma unsuru olarak değerlendirildiğini de göstermektedir.

Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

Türk Medeni Kanunu’nun 142. maddesi uygulamada genellikle sorunsuz işler. Ancak zaman zaman bazı istisnai durumlarla karşılaşılabilir. Örneğin:

1. Zorla Evlilik: Bireylerin aile veya çevre baskısı altında “evet” demeleri, özgür irade ilkesini ihlal eder. Evlendirme memurunun bu tür durumları tespit etmesi ve evliliği gerçekleştirmemesi gerekir.
2. Dil Engeli: Taraflardan birinin Türkçe bilmemesi durumunda, doğru bir iletişim sağlanamadığında, memurun tercüman aracılığıyla bu süreci yürütmesi gereklidir. Tarafların rızasının anlaşıldığından emin olunmalıdır.
3. Sahte Belgeler: Tarafların evlenme ehliyetine ilişkin sahte belgelerle başvuru yapmaları durumunda, evlendirme memuru gerekli araştırmayı yaparak bu durumun önüne geçmelidir.
4. İrade Sakatlığı: Kandırma veya yanılma sonucu “evet” denilen evliliklerde, bu durum sonradan iptal sebebi oluşturabilir. Memurun bu gibi durumlarda dikkatli olması, ileride doğabilecek sorunların önüne geçecektir.

Hukuki Geçerlilik ve Evliliğin Oluşumu

Madde 142’nin açık hükmüne göre, tarafların olumlu sözlü cevaplarıyla evlenme gerçekleşmiş olur. Bu aşamadan sonra evlendirme memuru, evliliğin yasal olarak tamamlandığını ve tarafların kanunen evli sayıldığını ilan eder. Bu ilan, aynı zamanda evliliğin resmi kayıtlara geçmesinin de temelini oluşturur.

Evlilik, sadece tarafların rızasıyla tamamlanmaz; aynı zamanda evlendirme memurunun bu süreci hukuka uygun bir şekilde yürütmesi gerekir. Örneğin, tarafların kimlik bilgilerini kontrol etmek, evlenme ehliyetlerini doğrulamak ve diğer yasal şartların yerine getirilip getirilmediğini denetlemek, memurun görevleri arasındadır. Tüm bu şartlar sağlandığında, evlilik hukuken geçerli hale gelir.

Sonuç

Türk Medeni Kanunu Madde 142, evlenme sürecinin hem hukuki hem de sosyal açıdan düzenlenmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Tarafların özgür iradesini esas alan bu düzenleme, evlilik kurumunun temel değerlerini korumayı ve bireylerin haklarını güvence altına almayı amaçlar. Türkiye’deki toplumsal yapıda evliliğin önemi düşünüldüğünde, bu maddenin uygulanmasının bireylerin haklarının korunmasında ve toplumsal düzenin sağlanmasında ne denli etkili olduğu görülmektedir.

Evlendirme memurunun bu süreçteki rolü, sadece bir prosedürü yerine getirmek değil, aynı zamanda bireylerin haklarını ve toplum düzenini korumaktır. Bu nedenle, Madde 142’nin uygulaması hem bireysel haklar hem de toplumsal düzen açısından büyük önem taşımaktadır. Türkiye’nin kültürel ve ekonomik yapısı göz önünde bulundurularak, bu maddenin önemi daha da artmaktadır. Modern hukuk sistemlerinde bireyin özgürlüğünü esas alan bu tür düzenlemeler, toplumların gelişmişlik düzeyini de yansıtmaktadır.