TMK 113. Madde- Vakfın Amacının ve Mallarının Değiştirilmesi

“Madde 113- Durum ve koşullardaki değişmeler yüzünden vakıf senedinde yazılı amaca
bağlı kalınması vakfedenin arzusuna açıkça uymayacak hâle gelmiş ise mahkeme, vakfın yönetim
organı veya denetim makamının başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra vakfın amacını değiştirebilir. Amacın gerçekleşmesini önemli ölçüde güçleştiren veya engelleyen koşulların ve
yükümlülüklerin kaldırılmasında veya değiştirilmesinde de aynı hüküm uygulanır.
Amaca özgülenen mal ve hakların daha yararlı olanları ile değiştirilmesini veya paraya
çevrilmesini haklı kılan sebepler varsa mahkeme, vakfın yönetim organı veya denetim makamının
başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra gerekli değişikliğe izin verebilir”

Giriş

Türk Medeni Kanunu Madde 113, vakıfların amacı ve faaliyetlerinde yaşanan değişikliklere yönelik hukuki bir düzenleme sunar. Bu madde, vakıf senedinde belirlenen amacın yerine getirilemez hale geldiği veya bu amaca uygun hareket edilmesinin vakfedenin iradesine aykırı bir duruma yol açtığı durumlarda mahkemeye değişiklik yapma yetkisi verir. Aynı zamanda, vakıf mallarının daha yararlı bir şekilde değerlendirilmesi ya da belirli yükümlülüklerin hafifletilmesi gibi konularda da mahkemeye yetki tanınmaktadır. Bu makalede, Madde 113’ün hukuki boyutları, uygulama alanları ve vakıf yönetimi üzerindeki etkileri ayrıntılı olarak incelenecektir.

Madde 113’ün Hukuki Boyutu

Madde 113, vakıf amacının değiştirilmesine ve vakıfa ait malvarlığın daha verimli şekilde kullanılmasına imkan tanıyan hukuki bir mekanizma sunar. Bu düzenleme, vakıfların değişen koşullara uyum sağlayabilmesi için esneklik tanır. Ancak bu yetkinin kullanımında belli şartlar aranır:

1. Amacın Gerçekleşememesi: Vakıf senedinde yazılı amacın, değişen durum ve koşullar nedeniyle gerçekleştirilemez hale gelmesi gerekir.
2. Haklı Sebeplerin Bulunması: Vakıfa özgü mal ve hakların değiştirilmesi veya paraya çevrilmesi için haklı sebepler bulunmalıdır.
3. Tarafların Görüşleri: Mahkeme kararından önce yönetim organı ve denetim makamının görüşleri alınmalıdır.

Bu düzenleme, vakıf senedinde yazılı amacın vakfedenin arzusuna uygun olmayacak hale gelmesi durumunda, amacın değiştirilebilmesine olanak tanır. Bununla birlikte, mahkeme bu yetkiyi kullanırken vakıf mallarının kamu yararına uygun bir biçimde değerlendirilmesine öncelik verir.

Madde 113’ün Uygulama Alanı

Madde 113, çeşitli durumlarda uygulama alanı bulabilir:

1. Koşullardaki Değişiklikler: Vakıf senedinde belirtilen koşulların, değişen sosyoekonomik veya hukuki ortam nedeniyle uygulanabilirliğini yitirdiği durumlar.
2. Maddi Kısıtlamalar: Vakıfa ait mal ve hakların etkin bir şekilde kullanılamaması veya bu malların kamu yararına daha faydalı bir biçimde kullanılabilmesi için değişiklik yapılmasının gerekmesi.
3. Amaçta Sapmalar: Vakıf amacının değişen koşullara uyum sağlayamaması nedeniyle yeni bir amacın belirlenmesi gerekliliği.

Mahkemenin Yetkileri ve Karar Süreci

Madde 113, mahkemeye geniş yetkiler tanımış olsa da, bu yetkilerin kullanılması sırasında şu hususlar önemlidir:

1. Hakkaniyet ve Kamu Yararı: Mahkeme, kararlarında hakkaniyeti ve kamu yararını gözetmek zorundadır.
2. Danışma Mekanizmaları: Yönetim organı ve denetim makamının görüşlerinin alınması, kararın şeffaf ve adil bir biçimde verilmesini sağlar.
3. Amacın Değiştirilmesi: Yeni belirlenen amaç, vakfedenin iradesine mümkün olduğu kadar yakın olmalıdır.

Eleştiriler ve Çözüm Önerileri

Madde 113, vakıfların değişen koşullara uyum sağlayabilmesi açısından faydalı bir düzenleme olmakla birlikte, bazı eleştirilere de konu olmaktadır. Örneğin, mahkemelerin vakıf amacını değiştirme yetkisi konusunda farklı uygulamalar sergilemesi, hukuki belirsizliklere yol açabilir. Bunun yanı sıra, yargı süreçlerinin uzun süremesi, vakıfların etkin bir biçimde faaliyet göstermesini zorlaştırabilir.

Bu sorunların giderilmesi için şu önerilerde bulunulabilir:

1. Standartların Oluşturulması: Mahkemelerin kararlarında birliğin sağlanması için hukuki standartlar belirlenmelidir.
2. Hızlı ve Etkin Yargılama: Yargı süreçlerinin daha hızlı ve etkin bir biçimde yürütülmesi için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
3. Eğitim ve Bilgilendirme: Vakıf yöneticilerinin hukuki hak ve yükümlülülkleri konusunda eğitilmesi, sorunların mahkemeye intikal etmeden çözülmesine katkı sağlayabilir.

Sonuç

Türk Medeni Kanunu Madde 113, vakıfların değişen koşullara uyum sağlayabilmesi ve kamu yararının korunması açısından kritik bir öneme sahiptir. Ancak, bu düzenlemenin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için yasal ve idari eksikliklerin giderilmesi gerekmektedir. Mahkemelerin hakkaniyetli kararlar vermesi ve yargı süreçlerinin hızlandırılması, Madde 113’ün amacına uygun olarak hayata geçirilmesine katkı sağlayacaktır.