TMK 102. Madde- Vakıfların Kuruluş Şekli
“Madde 102- Vakıf kurma iradesi, resmî senetle veya ölüme bağlı tasarrufla açıklanır.
Vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil ile tüzel kişilik kazanır.
Resmî senetle vakıf kurma işleminin temsilci aracılığıyla yapılması, temsil yetkisinin
noterlikçe düzenlenmiş bir belgeyle verilmiş olmasına ve bu belgede vakfın amacı ile özgülenecek
mal ve hakların belirlenmiş bulunmasına bağlıdır.
Mahkemeye başvurma, resmî senet düzenlenmiş ise vakfeden tarafından; vakıf ölüme
bağlı tasarrufa dayanıyorsa ilgililerin veya vasiyetnameyi açan sulh hâkiminin bildirimi üzerine
ya da Vakıflar Genel Müdürlüğünce re’sen yapılır.
Başvurulan mahkeme, mal ve hakların korunması için gerekli önlemleri re’sen alır.”
Vakıf Kurma İradesinin Açıklanması
Türk Medeni Kanunu’na göre, bir vakıf kurabilmek için vakıf kurma iradesinin belirli yollarla açıklanması gerekmektedir. Bu irade, iki temel yöntemle ortaya konabilir.
Birinci yöntem resmî senetle vakıf kurmaktır. Resmî senet, noter huzurunda düzenlenen ve vakıf kurma amacını, vakfa özgülenen mal ve hakları içeren bir belgedir. Bu yöntem, vakıf kurucusunun iradesini yazılı ve resmî bir belgeyle teyit etmesini sağlar.
İkinci yöntem ise vakıf kurma iradesinin bir ölüme bağlı tasarrufla açıklanmasıdır. Bu durumda vakıf kurma iradesi, genellikle bir vasiyetname aracılığıyla beyan edilir. Vasiyetnamede, vakfın amacı ve vakıfa tahsis edilen malvarlığı unsurlarının açık bir şekilde belirtilmiş olması gerekir. Bu yöntem, vakfın kurucusunun yaşamını yitirmesinden sonra gerçekleşeceğini ifade eder.
Vakıfların Tüzel Kişilik Kazanması
Vakıflar, hukuki olarak tüzel kişilik kazanabilmek için belirli bir prosedüre tabidir. Vakıflar, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan sicile tescil edilerek tüzel kişilik kazanır. Bu tescil işlemi, vakfın resmi olarak tanınmasını ve hukuki bir varlık haline gelmesini sağlar. Tescil edilmemiş bir vakıf, hukuki anlamda mevcut değildir ve herhangi bir hak veya yükümlülük üstlenemez.
Tüzel kişilik kazanmadan önce mahkemeye başvuru şu yollarla gerçekleşir:
- Resmî senetle vakıf kurulmuşsa, mahkemeye başvuru vakfeden tarafından yapılır.
- Vakıf bir ölüme bağlı tasarrufa dayanıyorsa, başvuru ilgililer veya vasiyetnameyi açan sulh hâkimi tarafından yapılabilir.
- Ayrıca, Vakıflar Genel Müdürlüğü de re’sen başvuru yapma yetkisine sahiptir.
Resmî Senetle Vakıf Kurma ve Temsilci Kullanımı
Resmî senetle vakıf kurma, vakıf kurma iradesinin noter onayı ile resmileştirilmesini gerektirir. Bu işlem, özellikle vakıf kurucusunun fiziksel olarak mevcut olamadığı durumlarda bir temsilci aracılığıyla da yapılabilir. Ancak temsilci aracılığıyla vakıf kurabilmek için şu şartların sağlanması gerekir:
- Temsil yetkisinin noter onaylı bir belgeyle verilmesi gerekir.
- Bu belgede, vakfın amacı ile vakfa özgülenecek mal ve hakların açık bir şekilde belirtilmiş olması şarttır.
Bu şartların yerine getirilmemesi durumunda, temsilci aracılığıyla yapılan işlem hukuken geçersiz sayılabilir.
Mahkemenin Rolü ve Koruyucu Tedbirler
Vakıf kurma sürecinde mahkemelerin rolü, vakfın hukuki altyapısının doğru bir şekilde oluşturulması ve malvarlığının korunmasını sağlamaktır. Mahkemeler, vakfın kurulması için gerekli olan tescil işlemlerini yürütürken re’sen harekete geçerek vakıf malvarlığını koruyucu tedbirler alabilir. Bu tedbirler, vakfa tahsis edilen mal ve hakların kaybolmasını veya zarar görmesini önlemeye yöneliktir.
Vakıf Kurma Sürecinde İlgili Tarafların Sorumlulukları
Vakıf kurma sürecinde vakfeden, vasiyetnameyi açan sulh hâkimi, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve mahkemeler gibi farklı tarafların sorumlulukları bulunmaktadır. Vakfeden, vakfın amacını ve malvarlığı unsurlarını doğru bir şekilde tanımlamakla yükümlüdür. Sulh hâkimi, vasiyetnamede belirtilen vakıf kurma iradesini uygun bir şekilde uygulamaktan sorumludur. Vakıflar Genel Müdürlüğü ise vakıflarla ilgili her türlü hukuki ve idari düzenlemeyi denetleme yetkisine sahiptir.
Sonuç
Türk Medeni Kanunu’nun 102. maddesi, vakıf kurma iradesinden tescil işlemlerine kadar olan süreci ayrıntılı bir şekilde tanımlamaktadır. Vakıf kurma prosedüründe yer alan resmî senet düzenlenmesi, temsilci kullanımı, mahkemeye başvuru ve tescil gibi adımlar, vakfın hukuki geçerliliğini sağlamak için vazgeçilmezdir. Bu kapsamda, vakıfların topluma sağlayacağı katkıların yasal zeminlerinin sağlam olması, hem bireylerin hem de kurumların sorumluluğundadır. Vakıfların tüzel kişilik kazanmadan önceki ve sonraki süreçlerinin hukuki düzenlemelere uygun yürütülmesi, toplumda güven duygusunun pekçok alanda artmasına olanak tanıyacaktır.